Tema: Tabu hám Evfemizm sózler

Kurs jumisiniń obiekti : Qaraqalpaq tilinde Tabu ham Evfemizm sozlerdi qollaniw
Kurs jumisiniń dúzilisi : Eki baptan ibarat kirisiw hám eki baptan ibarat tiykarģi bólim , juwmaqlaw , paydalanilģan ádebiyatlar
Kurs jumisiniń maqseti : Oqiwshilarģa qaraqalpaq tilindegi tabu ham evfemizm sozleri uyretiw

1.1.Tabu sózler haqqında ulıwma túsinik
Tabu-insaniyat jámiyeti rawajlanıp atırǵan dáwirde ndivid hárekettiń topar máplerine boysınıw zárúrliginen kelip shıqqan bolıwı múmkin.Tabu tuqımshılıq jámiyetinde insan ómiriniń áhmiyetli tárepleri eń áwele ekzogamiya nekesi talaplarına ámel etiliwin tártipke salǵan.Jámiyet rawajlanǵan sayın tabudıń bir bólegi ádettegi huquqıy normalarǵa aylanǵan,kópshiligi dinge sheklew sıpatında kiritilip,onı buzıw gúna esaplanǵan.
Házirgi kúnde kúndelikli turmısta tabudıń ayırım kórinislerin ushratıw múmkin.
Til biliminde bar bolǵan sózler,sóz dizbekleri yaki menshikli atlardı qollanıwdı sheklew,qadaǵan etiw.Alǵashqı dáwirlerde tábiyat hádiyselerinıń sırın bile almaǵan insan qorqıw oyatatuǵın sıyqırlı hám zıyanlı jawız kúshlerden,jin,arwahlardan,apatlı kúshlerden hám jırtqısh haywanlardan saqlanıwdıń sharası olardıń atın aytpawdı qadaǵalaw dep túsingen.Ásirese kisi atına tiyisli tabular keń tarqalǵan.Ólgen adamnıń atın,patsha,qudaylardıń atın yaki bazı aǵayınler (qaynata,qaynana,kúyew,qaynaǵa)nıń atın aytıw,olardı dawıs shıǵarıp shaqırıw qadaǵan etilgen hám bunday menshikli atlar basqa bir ibaralar menen almastırılǵan.Awlanatuǵın,tirishilik deregi bolǵan haywan atları,adamdı qorqıtatuǵın haywanlar da tabu bolıp aytılǵan.Máselen,shayan sózi ózbek shevalarında “eshek”,”benom”,”gazanda”,”ayriquyriq”,”beshbóǵin” hám basqa atlar menen atalǵan.Sondaq-aq “qızamıq” sózi ornına “gúl” sózi isletilgen.Jámiyet rawjalnıwınıń keyingi dáwirlerinde qopal,naqolay sózler ornına jaqımlı sózler qollanıla basladı.Máselen:óldı sózinń ornına “qaytıs boldı”, “qaza qıldı”,”dunyadan ótti”,”kózi jumıldı” h.t.b. sózler qollanılǵan.Evfemizm ádebiyatta stilistik qural sıpatında úlken rol oynaydı.Jámiyettiń bazı bir sociallıq toparları.miynet etpey ómir keshiretinler ,atap aytqanda, urı,qumarbazlar ózleriniń jaman niyetin basqalardan jasırıw ushın sózlerge hár qıylı máni berip qollanadı.Bunday sózler argo dep ataladı.Máselen,urlaw sóziniń ornına awqatlanıw,óltiriw sóziniń ornına sállesin alıp ketiw sózlerin isletedi.
Házirgi tillierde ólim haqqında,awır kesellik haqqında tuwrıdan-tuwrı sóylemew,jaǵımsız nárselerdi eslew,eslewde qorqıw ádetinde tabuǵa kiritiw múmkin.
N.A.Baskakov ta,V.P.Darbakova da ayırım altay xalıqlarında taw atamaları tabulastırılǵanlıǵı haqqında aytadı.Máselen,Altaydaǵı Ayıw taw ataması ornıa Abay Kabi-Atta Aka, Aba Kaan-aǵa,ata sózleri qollanılǵanın ayıp ótedi.