Teoriyaliq materiallar 1-tema. Finanslıq analiz pániniń teoriyalıq tiykarları

Kriteriyanıń shegarası
Ball
1	LK>1,5	15
2	1,5>LK > 1	10
3	1> LK> 0,5	3
4	LK < 0,5 ten kishi	0

3-súwret. Kárxananıń kreditke uqıplılıǵın likvidlilik koefficienti arqalı bahalaw
«AVS» AJ niń likvidlilik koefficientiniń analizi

Kórsetkishler	Dáwir bası	Dáwir aqırı	Parqı
Pul qarjıları	246860	72598	-174262
Qısqa múddetli finanslıq qoyılmalar	134989	134989	0
Debitorlıq minnetlemeler	19115288	43345247	24229959
Múddeti ótken debitorlıq minnetlemeler	-	-	-
Aǵımdaǵı minnetlemeler	372925434	185995907	-186929527
Likvidlilik koefficienti	0,052	0,234	0,182

Keste maǵlıwmatı boyınsha likvidlilik koefficienti jıl basına 0,052 nı, jıl aqırına kelip 0,234 ni quraǵan. Tolıq ózgerisi 0,182 ge teń bolǵan. Qaplaw koefficientin jıl basına da, jıl aqırına da 0 ball menen bahalaw múmkin.

3. Ǵárezsizlik koefficienti

Ǵárezsizlik koefficienti (G`K) jeke kapitaldı (JK) kárxana balansı passivleriniń ulıwma juwmaǵına (BJ) bóliw jolı menen esaplanadı hám kárxananıń qarjılardıń qarızǵa alınatuǵın dereklerinen ǵárezsizligin sáwlelendiredi.

G`K=JK/BJ

Bul kórsetkishtiń mánisi 30% dan kem bolmawı zárúr. Aylanıs qarjılardıń aylanıwshańlıǵınıń joqarılıǵında hám xojalıq organı iskerliginiń xarakterine baylanıslı halda, bul kórsetkishtiń jol qoyılatuǵın dárejesi birqansha pás bolıwı múmkin.

Eger bul koefficient 15% dan tómen bolsa, kredit riski eń joqarı dep esaplanadı.

№	Kriteriyanıń shegarası	Ball
1	G`K>60%	12
2	60%>G`K >30%	8
3	30%> G`K >15%	3
4	G`K < 15% dan kishi	0

4-súwret. Kárxananıń kreditke uqıplılıǵın ǵárezsizlik koefficienti arqalı bahalaw

«AVS» AJ niń ǵárezsizlik koefficientiniń analizi

Kórsetkishler	Dáwir bası	Dáwir aqırı	Parqı
Jeke kapital	-12574660	440113043	427538383
Balans jámi	367902056	626108950	258206894
Ǵárezsizlik koefficienti	0,034	0,702	0,668

Keste maǵlıwmatı boyınsha ǵárezsizlik koefficienti jıl basına 0,034 ǵa, jıl aqırına 0,702 ge teń bolǵan. Tolıq ózgerisi 0,668 ǵa teń bolǵan. ǵárezsizlik koefficientiń jıl basında 0 ball menen, jıl aqırına 12 ball menen bahalaw múmkin.

Eger kreditti tóley alıw qábiletiniń joqarıdaǵı úsh kórsetkish esaplap shıǵılǵannan keyin nátiyjelerdiń qosındısı 9 balldan azdı qurasa, bunday kárxanaǵa kredit berilmeydi.

Eger ballar summası 9 dan 19 ballǵa shekem bolsa, bunday kárxana kreditti tóley almaydı dep esaplanadı hám tek óz aldına jaǵdaylarda ǵana joqarı likvidli aktivler menen támiynlengen halda kredit beriliwi múmkin.

Hátte ǵárezsizlik koefficienti joqarı bolǵan jaǵdaylarda da kárxana jeke qarjılarınıń anaǵurlım bólegi uzaq múddetli aktivlerge qoyılǵan bolıwı hám aylanıs aktivleri-materiallıq zapaslar hám óndiris qárejetlerin qáliplestiriwde jeterli dárejede qatnasa almawı múmkin. Sonıń ushın kárxananıń kreditke uqıplılıǵın bahalawda onıń óz aylanıs qarjılarınıń bar ekenligin (ÓAMM) de kórip shıǵıw zárúr.

ÓAQD = (JK + UMKQ) – UMA

Bul jerde:

JK - jeke kapital;

UMKQ - uzaq múddetli kredit hám qarızlar

UMA - uzaq múddetli aktivler
«AVS» AJ niń óz aylanıs qarjıları naqlıǵınıń analizi

Kórsetkishler	Dáwir bası	Dáwir aqırı	Parqı
Jeke kapital (Óz qarjılarınıń deregi)	-12574660	440113043	427538383
Uzaq múddetli kreditler hám qarızlar	7551282	-
Uzaq múddetli aktivler	246674917	439136295	192461378
Óz aylanıs qarjılarınıń naqlıǵı	-251698295	976748	-250721547

Keste maǵlıwmatı boyınsha óz aylanba qarjılarınıń naqlıǵı ótken jılǵa -251698295 mıń sumdı quraǵan, al aǵımdaǵı jılı 976748 mıń sumdı quraǵan. Bul ózgeris jeke kapital summasınıń 427538383 mıń swmǵa artıwı hám uzaq múddetli kreditler summasınıń 7551282 mıń swmǵa kemeyiwi esabına júz bergen.

Kárxananıń kreditke uqıplılıǵın bahalawda riskler analizi óz aldına úyreniledi. Riskler analiziniń maqseti – kreditti beriw imkaniyatları hám dárejesiniń qorǵalǵanlıq dárejesin bahalawǵa qaratılǵan.

Kárxanalardıń kreditke uqıplılıǵı analizinde:

• 
  bahalaw kórsetkishleriniń dinamikasına;
  
• 
  buxgalteriya balansınıń quramlı dúzilisine;
  
• 
  aktivler hám paydanıń sapasına;
  
• 
  pul túsimleriniń kútiliwine;
  
• 
  finans-xojalıq iskerliginiń tiykarǵı baǵdarlarına úlken áhmiyet qaratıladı.
  

7.4. Kreditke uqıplılıqtı bahalawda kommerciyalıq banklerdiń kredit siyasatınıń ózine tán tárepleri

Aytıp ótiw kerek, kommerciyalıq banklerdiń kreditleri mámleketimiz ekonomikasınıń turaqlı rawajlanıwın támiynlewde áhmiyetli orın tutpaqta. Sol sebepli kommerciyalıq banklerge tarmaq hám buwınnıń, ekonomikanıń lokomotivi sıpatında qaralıp atırǵanlıǵı da bejizge emes.

Bank Kredit siyasatı – aǵımdaǵı jıl dawamında bank kredit portfelin qáliplestiriw, atap aytqanda, kreditlew barısındaǵı bank iskerliginiń Oraylıq banktiń kredit qatnasların tártipke salıwshı normativ hújjetleriniń talaplarınan kelip shıǵıp, kreditlew principlerine sáykesligin támiynlew, kredit portfelin nátiyjeli basqarıw, kredit beriw procesinde júzege keletuǵın qáterlerdi bahalaw hám de olardı minimallastırıw, kredit monitoringin ótkeriw hám onı sóndiriw procesi menen baylanıslı ámellerdi belgilew, kredit portfelin diversifikaciyalaw hám de bank payız siyasatın júritiw menen baylanıslı ilajlar jıyındısınan ibarat.

Bank kredit siyasatınıń tiykarǵı maqseti – bar bolǵan resurslardı ekonomikanıń real sektorın kreditler hám olarǵa teńlestirilgen operaciyalarǵa baǵdarlaw esabınan joqarı dáramat alınıwın támiynlewge qaratılǵan.

Hár bir banktiń kredit siyasatı Ózbekstan Respublikası Konstituciyası, Puqaralıq Kodeksi, Ózbekstan Respublikasınıń «Akcionerlik jámiyetler hám akcionerlerdiń huqıqların qorǵaw haqqında»ǵı, «Bankler hám bank iskerligi haqqında»ǵı hám bank iskerligine tiyisli basqa Nızamları, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń finans-bank sistemasına tiyisli Párman hám qararları, Ózbekstan Respublikası Oraylıq bankiniń «Kommerciyalıq banklerdiń kredit siyasatına qatnasta qoyılatuǵın talaplar haqqında»ǵı Nızam talapları tiykarında ǵárezsiz islep shıǵıladı.