Terapiyada hamshiralik ishi

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Migren belgilarining birinchi ta'rifi qadimgi Misrda miloddan avvalgi 1500 yillarda yozilgan Ebers papirusida topilgan^[2]. Miloddan avvalgi 200-yilda Gippokrat tibbiyot maktabining yozuvlarida bosh og'rig'idan oldin bo'lishi mumkin bo'lgan vizual aurani va qusishdan keyin qisman yengillikni tasvirlab berdi^[3]. II asrda Kapadokiyalik Aretey bosh og'rig'ini uch turga ajratdi: sefalhalgiya, sefaliya va geterokraniya. "Migren" so'zi kelib chiqqan "gemikraniya" (yarim bosh) atamasi Pergamlik Galen tomonidan kiritilgan^[4]. Shuningdek, u og'riq paydo bo'lishi miyaning membranalari va boshning qon tomirlari bilan bog'liqligini taklif qildi. 1887 yilda frantsuz kutubxonachisi Lui Hyacinthe Tomas birinchi marta bugungi kunda ham qo'llanilayotgan migrenning ikki turini aniqladi: aurali migren ( migren oftalmik ) va aurasiz migren ( migren vulgaire )^[5]. Miloddan avvalgi 7000-yilda trepanatsiya - bosh suyagidagi teshiklarni ataylab burg'ulash qo'llanilgan^[6]. Ko'pgina bemorlar infektsiya tufayli bunday protseduradan keyin vafot etgan^[7]. Shu tarzda "yovuz ruhlar ozod qilinadi" deb ishonishgan^[8]. XVII asrda Uilyam Xarvi migrenni davolash uchun trepanatsiyani tavsiya qildi^[9]. Migrenni davolashning ko'plab usullari sinovdan o'tkazilganiga qaramay, faqat 1868 yilga kelib haqiqatan ham samarali ekanligi isbotlangan moddadan foydalanila boshlandi^[10]. Bu ergotamin qo'ziqorini bo'lib, undan 1918 yilda ergotamin ajratilgan. Metisergid birinchi triptanni 1959 yilda, sumatriptanni 1988 yilda ishlab chiqgan.

Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]

Migren juda keng tarqalgan kasallik bo‘lib, xurujsimon bosh og‘riq (ko‘pincha boshning bir tomonida)bilan birga qusish va teri rangining oqarishi
bilanxarakterlanadi.Migren 6 % aholi o‘rtasida uchraydigan kasallik, ko‘proq xotin-qizlarda kuzatiladi, asosan, nasldan autosom — dominant xilida o‘tadi.
Kasallik kelib chiqish sababi miyadagi qontomirlarning disfunksiyasidir.
Bular 4 fazaga bo‘linadi:
1) qontomirlarining qisilishi;
2) qontomirlarining kengayishi;
3) qontomirlarining devorlarida shish paydo bo‘lib, mo‘rt bo‘lib qolishi;
4) orqaga qaytish fazasi.
Migrenning kelib chiqish sabablari: miya qontomirlaridagi o‘zgarishlarga bosh miyadagi bosim oshishi va biokimyoviy o‘zgarishlar, ya’ni serotonin, gistamin, asetilxolinning ko‘payishi, bular qontomirlarning o‘tkazuvchanligini oshirib yuboradi. Natijada bosh miya va uning pardalaridagi miya qontomirlari shisha boshlaydi. Bu kasallik,asosan, balog‘atga yetgandan keyin ko‘proq uchraydi. Kasallik boshlanishidan oldin aura, ya’ni dastlabki belgilar paydo bo‘ladi. Bularda ko‘z oldida har xil narsalarning paydo bo‘lishi, qo‘l va oyoqlarda sovuq qotish, har xil paresteziya kuzatiladi. Xuruj qattiq bosh og‘riq bilan boshlanib, boshning yarmida ko‘proq
chakka qismida, ko‘zlarda, peshona — ensa qismida bo‘ladi. Og‘riq qattiq bo‘lib, bemor yorug‘likka, tovushga nisbatan bezovta bo‘ladi. Bemorning kayfiyati yomon bo‘lib, bir o‘zi qorong‘ilikda yotishga harakat qiladi. Xuruj vaqtida ko‘ngil aynishi, yuzi, ko‘zlari qizargan bo‘lib, xuruj qusish bilan yakunlanadi. Bemor uxlashga harakat qiladi. Xuruj vaqtida mahalliy miya belgilari topilmaydi, faqat vegetativ asab tizimida o‘zgarishlar bo‘ladi. Xuruj bir necha daqiqadan bir necha soatgacha davom etadi.