Термин Шарҳи

Ислом экстремизми
Ислом қадриятлари, ғоялари ва идеалларини қайта тиклашни куч ишлатиш йўли билан амалга оширишга қаратилган диний-сиёсий ҳаракат. Бундай ҳаракат диний мутаассибликка асосланган бўлиб, муайян мазҳаб таълимотига қаттиқ ёпишиб олиш оқибатида юзага келади ва кўпинча муайян сиёсат ва иқтисодий манфаатларни таъминлаш мақсадида амалга оширилади. Ислом дини доирасида биринчи экстремистик оқим – хорижийлар ҳаракати бўлган. Хорижийлар Али ибн Абу Толиб билан уммавийлар давлатининг асосчиси Муовия ўртасидаги урушни музокара ва келишиш орқали тўхтатиш сиёсатига Али розилик бергани учун унга қарши бўлдилар. Хорижийлардан бири Абдураҳмон ибн Мулжам ас- Соримий 661 йилда 4-халифа Али ибн Абу Толибни ярадор қилиб ўлдирди. Хорижийлар уммавийлар ва аббосийлар халифалигига қарши уруш олиб бориб, жуда кўп мусулмонларнинг ўлимига сабабчи бўлган. Замонлар ўтиши билан улар барча ислом жамоаларининг қаршилигига учради. 10 асрда Ўрта Шарқда Ҳамдон ал-Ашъас «ал-Каромита» деб аталган диний-сиёсий ҳаракатга асос солди. Бу ҳаракат вакиллари бошқа мазҳаблар тарафдорларини ўлдириш сиёсатини олиб борди. 12 аср бошида исмоилийлардан Ҳасан Саббоҳ (1124 й.в.э.) ва унинг тарафдорлари ўз диний ғоялари ва сиёсий мақсадларини амалга ошириш учун қурол ишлатиш, қатл қилиш, йўлтўсарлик, террорчиликдан фойдаланиб келган.
Космополитизм	Космополитизм (грекча космополитес-дунё фуқароси) - "жаҳон давлати" тузишни ва "жаҳон фуқаролиги"ни тарғиб қилувчи таълимот. Космополитизм жаҳон миқиёсида ахборот айирбошлаш имкониятлари ошиб бораётган ҳозирги даврда Ватан тушунчаси нисбий характерга эга эканини рўкач қилади. Бу оқим жамият тараққиётининг дастлабки, инсон ижтимоий-оилавий муҳитдан ташқарида яшаши мумкин бўлмаган даврларида ватан тушунчаси муайян аҳамиятга эга бўлмаган, деб уқтиради. Унингча, бугунги кунда айрим инсонларнинг Ватанга боғланиб қолиши шахс эркинликларининг чекланишига олиб келмоқда эмиш.
Либерализм	Либерализм (лотинча либералис-эркинлик) ижтимоий ҳаётнинг барча соҳаларида эркинлик устувор бўлишини, жамиятнинг эволюцион ривожланиш йўлини эътироф этувчи ва асословчи назария, амалиёт, ижтимоий-сиёсий ва мафкуравий оқим. Либерализм ғояси, ўзининг маъно-моҳиятига кўра, муроса фалсафаси бўлиб, волюнтаризм, субъективизм, догматизм, радикализм ва абсолютизмнинг ҳар қандай кўринишларини рад қилади.