Test javoblar guruh

TAYANCH SO’Z VA IBORALAR

Karbon kislotalar, moy, izomoy kislota,chumoli va sirka kislota, oksikarbo kislota,ikki asosli karbon kislotalar, oksalat va malon hamda qahrabo kislotalar

MURAKKAB EFRLARNING OLINISHI VA GIDROLIZI. ETERIFIKATSIYA VA GIDROLIZLANISH REAKSIYALARI. YOG’LAR VA ULARNING TURLARI. SOVUN VA YUVISH VOSITALARI.


REJA:

1. Murakkab efirlarning nomenklaturasi, xossalari, olinishi va gidrolizi

2. Eterifikatsiya va gidrolizlanish reaksiyalari.
3. Yog’lar va ularning turlari, sovun va yuvish vositalari.


Ikki uglevodorod radikalini – COO –gruppa orqali tutashtiruvchi murakkab organik birikmalarga murakkab efirlar deyiladi.
Nomenklaturasi: Murakkab efirlarning nomi ko’pincha qoldiqlari ularning tarkibiga kiradigan kislota va spirtlarning nomiga efir so’zini qo’shib hosil qilinadi: ularning nomi tuzlarning nomiga o’xshash ham hosil qilinadi Masalan:
O O O
H – C – O – CH₃ CH₃ – C – O C₂H₅ CH₃ – C – O – C₅H₁₁
Chumoli-etil efir sirka-etil efir sirka-amil efir
(metilformiat) (etilatsetat) (amilatsetat)
Xossalari: Karbon kislotalar murakkab efirlarining ko’pchiligi suvda kam eriydigan suyuqliklar, lekin ular spirtda yaxshi eriydi. Ko’pchilik murakkab efirlardan xushbo’y meva hidi keladi. Masalan, chumoli-amil efiridan olcha hidi, sirka amil efiridan- banan, moy-etil efiridan –o’rik, moy-butil efiridan –ananas hidi keladi.
Murakkab efir suv bilan reaksiyaga kirishib, yana qaytadan kislota bilan spirtga aylanadi: O O
CH₃ – C – O – C₂H₅ + HOH  CH₃ – C + C₂H₅OH
OH
Murakkab efirning suv bilan reaksiyaga kirishib, spirt va kislota hosil qilish reaksiyasi sovunlanish yoki gidrolizlanish deyiladi U eterifikatsiya reaksiyasiga teskari reaksiyadir. Ravshanki, eterifikatsiya qaytar jarayondir:
O O
CH₃ – C + HO – C₂H₅ CH₃ – C – O – C₂H₅ – H₂O
OH


Olinishi: Karbon kislotalar spirtlar bilan o’zaro ta’sir ettirilganda murakkab efirlar hosil bo’ladi. Masalan, sirka kislota bilan etil spirtdan katalizator ishtirokida murakkab efir-etilatsetat olinadi:
O O
2 CH₃ – C + H O – C₂H₅  CH₃ – C – O – C₂H₅ + H₂O
OH etilatsetat