"Texnik mexanika" fanidan ta’lim texnologiyasi "Texnik oliy ta’lim

Barcha jismlar nazariy mexanikada ikki gruhga ajraladi.
1. erkin jismlar
2. erkinmas jismlar
Agar jism fazoning istalgan yo`nalishda harakatlana olsa bunda y 
jismlar erkin jismlar deb ataladi.

Masalan. Havoda harakat qilayotgan samolyot, shar.
Agar jismning harakati biror yo`nalishda cheklangan bo`lsa,
bunday jismni erkinmas yoki
bog`lanishdagi jism deyiladi
.

Masalan. Relesda turgan vagon stol ustidagi yo`q, osilgan doska
va shu kabilar misol bo`ladi.
Relesda
turgan

vagoning

vertikal 
yo`nalishdagi
harakati 
cheklangan. Bunda releslar vagon uchun bog`lanish vazifasini o`taydi,
vagon esa bog`lanishdagi jismdir.
Bog`lanishning jismga ko`rsatadigan ta’sirini belgilovchi kuchga
bog`lanish reaksiya kuchi yoki reaksiya kuchi deyiladi.
Bog`lanish
jismni qaysi tomonga ko`chishga yo`l kuymasa, reaksiya kuchi usha 
tomonga
qarama-qarshi 
yo`naladi.
Statikadan 
masala
yehishda 

bog`lanish reaksiyasining yo`nalishini to`g`ri topish katta ahamiyatga

ega. Shu sababli bog`lanishlarn ing asosiy turlarida reaksiya kuchlari 
qanday yo`nalganligini ko`rib chiqamiz.

Bog’lanish va bog’lanish turlari 

Erkin jism

– Jismning erkin ko’chishi, hech qanday boshqa jism bilan

chegaralanmaydi (jism fazoda ixtiyoriy teng harakatlana oladi) 


Bog’lanishdagi jism

– Uning harakati boshqa jismlar bilan chegaralangan bo’ladi.

(Jismning harakati yoki holati biror sabab bilan cheklangan bo’ladi) 


Bog’lanish

– Jismning harakati va holatini cheklovchi sabab.

---

Bog’lanish reaksiyasi

–
Bog’lanishning jismga ko’rsatadigan ta’sirini almashtuvchi kuch. 

Bog’lanishdan ozod qilish prinsipi

– Bog’lanishdagi jismni erkin jism shakliga

keltiridagi kuch jismga ta’sir etuvchi kuchlar qatoriga bog’lanish rekasiya 
kuchini ham qo’shish kerak.