"Texnik mexanika" fanidan ta’lim texnologiyasi "Texnik oliy ta’lim

Ekvivalent kuchlar sistemasi –

Berilgan kuchlar sistemasiga teng kuchli bo’lib,

obyekt jismning kinematik holatini o’zgartirmaydi. 

O’zaro muvozanatlashuvchi kuchlar sistemasi –

Uning ta’sirida obyekt (jism) 

muvozanat holatida bo’ladi. 

Statika aksiomalari 
1.

Inersiya aksiomasi –
Jism o’zaro muvozanatlanuvchi kuchlar sistemasi ta’sirida 
teng yoki teng o’lchavi to’g’ri chiziqli harakat holatida bo’ladi.
2.

Ikki kuch aksiomasi –
Agarda jism ikki kuch ta’sirida muvozanat holatida 
bo’lsa, u holda bu kuchlar modul jihatidan teng va bir to’g’ri chiziq bo’ylab
qarama qarshi tomonga yo’nalgan bo’ladi. Bunday ikki kuch oddiy o’zaro 
muvozanatlanuvchi kuchlar sistemasini tashkil etadi.

1

prof . dr. ing. Vasile Szolga Theoretical Mechanics part one statics of the particle, of the rigid body and of the systems of bodies kinematics of 

the particle

2
1


F

F



2

F

1

F

---

21

F
12

F
3.

Qo’shish aksiomasi –
Agarda berilgan kuchlar sistemasiga o’zaro 
muvozanatlashgan. Kuchlar sistemasini qo’shsak yoki ayirsak jismning kinematik
holati o’zgarmaydi. 

Natija – Kuchni o’z ta’sir chizig’I bo’ylab bir nuqtadan ikkinchi nuqtaga 

ko’chirilsa uning jismga ta’siri o’zgarmaydi.
4.

Parallelogram aksiomasi –
Ikkita kesishuvchi kuchning teng ta’sir etuvchisi, shu 
kuchlarning qurilgan parallelogramning dioganaliga teng bo’ladi
5. 


Ta’sir va aks ta’sir aksiomasi –
Jismlarning bir-biriga ta’siri o’zaro teng va bir 
to’g’ri chiziq bo’ylab qarama-qarshi tomonga yo’nalgan bo’ladi. (Nyutonning II
qonuni)

6.

Qotish aksiomasi –
Agar deformasiyalanadigan jism muvozanat holatida 
absolyut qattiq jismga aylansa, uning muvozanati o’zgarmaydi
.

Mexanikada yana quyidagi ta’riflardan foydalaniladi:

1. Agar bir vaqtni o’zida bir jism (

yoki jismlar

)ga bir nechta kuchlar ta’sir etsa, 
ularni kuchlar sistemasi deb ataladi. Agar shu kuchlarning ta’sir chiziqlari bir
tekislikda yotsa, bunday kuchlar t


ekislikda yotgan kuchlar sistemasi
deb

ataladilar. Agar shu kuchlarning ta’sir chiziqlari bir tekislikda yotmasa, bunday

kuchlar fazoviy kuchlar sistemasi deb ataladi. Agarda barcha kuchlarning ta’sir 
chiziqlari bir nuqtadan o’tsa, bunday kuchlar

uchrashuvchi kuchlar sistemasi
deyiladi. Agarda kuchlarning ta’sir chiziqlari o’zaro parallel holda bo’lsa, 

bunday kuchlar

parallel kuchlar sistemasi
deb ataladi.
3

F
1

F
2

F
2

F
4

F
5

F
3

F
1

F
)
,

,
,

,

(
)

,

,
(

5

4
3

2

1
3

2

1

F

F

F

F

F

F

F

F

5

4

F

F



2

F
1

F

R
2
1


F

F

R



)
,

cos(

2
2

1

2
1

2

1
2

1


F

F

F

F

F

F

R




21

12


F

F



1

F
2

F

---

2. Jismni fazoning bir joyidan boshqa ixtiyoriy joyiga ko’chirish mumkin bo’lsa,

bunday jismlar 


erkin jismlar
deb ataladilar. 
3. Agar bir jismga ta’sir etayotgan kuchlar sistemasini, boshqa kuchlar sistemasi
bilan almashtirilganda jismning ilgarigi muvozanati yoki harakati o’zgarmasa, 
bunday kuchlar sistemasi

ekvivalent kuchlar sistemasi
deb ataladi. 
4. Erkin jismga ta’sir etayotgan kuchlar sistemasi ta’sirida u, muvozanat holatda
bo’lsa, bu kuchlar o’zaro