Texnik modellar klassifikatsiyasi

Statik proektsiyaning texnik vositalari
Statik proektsiya apparatlari kadrlarni almashtirish, tasvirni fokuslash jarayonlarini boshqarishning avtomatlashtirilganligi darajasiga qarab superavtomatik, avtomatik, yarimavtomatik, noavtomatik turlarga bo’linadi.
Superavtomatik apparatlar operatorsiz berilgan dastur (vaqt relesi, dasturli qurilma) bo’yicha ishlovchi va avtofukus qurilmasi bilan jihozlangan proektsion apparatlardir. Bunday apparatlarga «Alfa-203», «Alfa 35-5 avtofokus», «Peleng-700» diaproektorlarini misol qilish mumkin.
Avtomatik apparatlar kadrlar almashuvi, fokuslash o’z dvigatellariga ega bo’lgan mexanizmlar yordamida pult orqali bajariladigan apparatlardir. Bularga «LETI-60M», «Lektor-60», «Proton», «Krugozor», «Alfa 35-50», «Svityaz-avto» va boshqa diaproektorlar kiradi.
Yarimavtomatik apparatlar masofadan boshqarish pulti bo’lmagan, fokuslash, kadrlarni almashtirish mexanizmlar yordamida bajariladigan apparatlardir. Bular turkumiga «Svityaz», «Svityaz-M», «Gorizont» kabilar kiradi.
Noavtomatik apparatlar hamma ishchi elementlari o’qituvchi tomonidan boshqarilagan apparatlardir. Bunday apparatlar kichik auditoriyalarda va o’qituvchilarning mashg’ulotdan oldin diafilm mazmuni bilan tanishib chiqishlari uchun ishlatishga mo’ljallangan. Bular jumlasiga «Ekran», «Svet», «Etyud», «Sputnik» diaproektorlari kiradi.
Diaproektorlar
Diafilmlarni namoyish qilishga mo’ljallangan diaproektorlarda kadrlarni almashtiruvchi qurilma lenta tortish mexanizmidan iborat (4-rasm). G’altaklarga o’ralgan diafilm lenta tortish mexanizmining film kanali 2 orqali bir g’altakdan ikkinchi g’altakka o’raladi.
Diapozitivlarni namoyish qilishga mo’ljallangan diaproektorlarda kadrlar almashtiruvchi qurilma (5-rasm) diapozitivlar joylashtirilgan kasseta 1 dan va diapozitivlar 3 ni kassetadan turtib film kanali 4 ga namoyish qilishga joylashtiriladigan, namoyishdan so’ng diapozitivni kassetadagi o’z joyiga qaytaradigan turtkich 2 dan iborat. Diapozitiv kassetaga qaytarilgandan so’ng, kasseta oldinga yoki orqaga yurib keyingi diapozitivni namoyish qilishga tayyorlaydi.
Diafilmlarni namoyish qiladigan diaproektorlarda diafilm lentasi film darchasiga joylashgan ikki shaffof oyna orasidan siqilib o’tadi. Ekrandagi tasvir bir marotaba fokuslangandan so’ng u namoyish davomida o’zgarmaydi. Bunga sabab shaffof oyna diafilm lentasining fokus tekisligidan chiqib ketishiga yo’l qo’ymaydi.
Diapozitivlarni namoyish qiladigan diaproektorlarda diapozitiv film kanalida erkinroq joylashadi. Kadrlar almashganda ular fokus tekisligiga nisbatan oldinda yoki orqada turib qolishi mumkin. Ushbu holda ekrandagi tasvir xiralashadi.
3- rasm. Diafilmlarni namoyish qiladigan proektorlarning soddalashtirilgan lenta tortish mexanizmi sxemasi
Tasvirni tiniqlashtirish uchun ob’ektivni oldinga yoki orqaga surib fokuslantiriladi. Tasvirni fokuslantirish qo’lda, uzoqdan boshqarish pulti orqali yoki avtofokus qurilmasi yordamida bajariladi.
Superavtomatik diaproektorlardan «Alfa-203» o’z konstruktsiyasiga ko’ra ancha takomillashgan diaproektorlardan bo’lib, unda avtomatik ravishda tasvirni fokuslash, kadrlarni almashtirish mumkin. U o’lchami 50x50 mm li ramkaga 24x36 li oq-qora va rangli diapozitivlarni namoyish qilishga imkon beradi. Uning kassetasiga 50 dona diapozitiv sig’adi, ob’ektivi «Triplet» markali bo’lib, fokus masofasi 80 mm va nisbiy teshik 1: 2, 8. Kattalashtirish chegarasi 15-75 martagacha, yorug’lik oqimi 400 lm. Diapozitivlar avtomatik, yarimavtomatik va qo’l bilan almashtirishga mo’ljallangan, tasvirning fokuslanishi ham avtomatik, yarimavtomatik va qo’l bilan bajarish rejimiga ega, ta’minlash kuchlanishi 220V, nominal quvvati 225Vt.
Diaproektor «LETI-60M» diafilmlarni ekranda namoyish qilish uchun mo’ljallangan bo’lib, avtomatik apparatlar qatoriga kiradi. Unda masofadan boshqarish pulti mavjud bo’lib, lektor assistentsiz kerakli kadrlarni namoyish qila oladi. Diaproektor ob’ektivining fokus masofasi 91,7 mm, nisbiy teshik 1:2, kadrlar darchasining o’lchami 18x24 va 24x36 mm, kattalashtirish chegarasi 32,6-108 ga teng.
Apparatning tuzilishi diafilmga gorizontal (kadrlar o’lchami 24x36 mm) yoki vertikal (kadrlar o’lchami 18x24 mm) tushirilgan tasvirlarni namoyish qilish imkonini beradi. Uning yoritish-proektsiyalash tizimi, katta yorug’lik oqimiga ega bo’lishi qorong’ilashtirilmagan auditoriyalarda ishlatishga, o’quvchilar fikrini chalg’itmaslikka, lektsiyalarni bemalol yozib olishga yordam beradi.
Diaproektor «LETI-60M» ning optik sxemasi yoritish qismi 1 (lampa, qaytargich, issiqlik filtrli kondensor)dan va proektsiyalash qismi (2) (ob’ektiv)dan iborat (14-rasm). Apparatda kvarts-galogen lampasi KGM220-500 ishlatilgan.
«Svityaz-avto» diaproektori ham avtomatik diaproektorlar turkumiga mansub bo’lib, o’qitish jarayonida keng qo’llaniladigan apparatdir. Diaproektor o’lchami 24x36 mm li oq-qora va rangli diapozitivlarni namoyish qilishga mo’ljallangan. Uning kassetasiga 36 dona diapozitiv sig’adi, o’ektivi «Triplet» markali bo’lib, fokus masofasi 78 mm, nisbiy teshigi 1:2, 8. Proektor bilan ekran orasidagi masofa 0,5 dan 6 m gacha bo’lganda tasvir 5 dan 75 martagacha kattalashadi. YOrug’lik manbai KGM 24-250 kvarts-galogen lampali.
Diaproektorda diapozitivlarni almashtirish undagi yoki masofadan boshqarish pultidagi tugmachani bosib, diapozitivlar joylashtirilgan kassetani avtomatik ravishda old-orqaga harakat qildirish orqali amalga oshiriladi.
Diaproektorning asosiy qismlari (7-rasm), kasseta 1, ob’ektiv 2, turtkich- richag 3, diapozitivlarni almashtirish tugmachasi 4, diaproektor optik o’qini gorizontal o’qqa nisbatan burchagini o’zgartirish oyoqchasi 5, lampani ulash tugmachasi 6, masofadan boshqarish pulti 9 dan iborat. Masofadan boshqarish pulti orqali diapozitivlarni tugmacha 10 yordamida almashtirish va tugmacha 11 yordamida tasvirni fokuslash mumkin.