Texnologiyalar va pedagogik mahorat

muammoli vaziyat 
ularda 
ma’lum xissiy hozirlikni vujudga iceltiradi. Mustaqil amalga oshirilgan bilish 
jarayonidan, kashfiyotlandan qoniqish hosil qiladi. Xayratga tushish, tushkunlik 
yoki shodlik hissiyotlari muammoli vaziyatni to‘g‘ri tashkil qilish belgilari 
bo‘lib xizmat qiladi. Ma’lumki, yuqori ko‘tarinkilik bilimlami samarali 
o‘zIashtirish, haqiqatni qidirish va unga erishishning muhim omili hisoblanadi.
Muammoning murakkabligi, talabalaming bilim saviyasi va malakasi, 
ulaming ijodiy faoliyati ko‘nikmalari, didaktik maqsadga yo‘nalganligiga qarab 
muammoli o‘qitishda talaba va o‘qituvchi o‘zaro munosabatlarining turli 
variantlari bo'lishi mumkin, ya’ni 
muammolilikning turli sathlari 
amaida 
bo‘lishi mumkin.
Pedagogikaga oid adabiyotlaida asosan muammolilikning uch sathi haqida 
fikr yuritiladi:
Birinchi sathda 
o'qituvchi o‘zi muammoni qo'yadi, uni shakllantiradi 
va talabalarni mustaqil ravishda uning yechilish yo‘lini qidirishga yo‘naltiradi.
Ikkinchi sathda 
o‘qituvchi faqat muammoli vaziyatni vujudga keltiradi, 
talabalar esa muammoni mustaqil shakllantiradilar va yechadilar.
Uchinchi sath 
— oliy sath bo'lib, unda 
0
‘qituvchi shunday qoidani 
ko‘zda tutadi: muayyan muammoni ko‘rsatib bermaydi, balki unga talabalarni 
« o ‘baro‘» qiladi hamda ulami mustaqil ijodiy faoliyatga yo‘naltiradi, ulami 
boshqaradi va natijani baholaydi. Talabalar esa muammoni mustaqil 
anglaydilar, uni shakllantiradilar, uning yechilish usullarini tadqiq qiladilar.
0 ‘quv muammosining qo‘yilish jarayonini osonlashtirish uchun 
muayyan tartibga rioya qilish lozim bo‘ladi. yechilish lozim bo‘lgan hamda 
yangi tushunchalar bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan awalgi o‘zlashtirilgan
77

---

bilimlar doirasini faollashtirmasdan turib, muammoni qo‘yib bo‘lmaydi. 
Muammoli vazifalami tashkil qilishdan oldin talabalarning sabab-oqibat 
aloqalarini o‘mata olish usullarini egallaganligiga ishonch hosil qilish, 
talabalarning muammoli vaziyatni tahlil qila olish darajasini o‘iganish shartdir. 
Shuningdek, o‘qituvchi talabalar e’tiboriga faqat ular uchun qulay bo‘lgan 
muammolami qo‘ymasligi ham mumkin. Shu bilan biigalikda muammoning 
yechilishi uni to‘g‘ri qo‘ya bilishga ko‘p jihatdan bog‘liq ekanligini unutmaslik 
zarur.
Bu qoidalarni amalga oshirish, awalo o‘quv materialining mazmun 
xususiyati bilan bog‘liqdir. Uning tarkibi va tuzilmasiga qator talablarni qo‘yish 
mumkin.
0 ‘quv materiali quyidagi mazmunni qamrab oladi:
•