Texnologiyalar va pedagogik mahorat

2. 
«Qora quti» metodi. 
Bu metod asosida yechiladigan muammolar 
aniq vaziyatni tahlil qilish orqali amalga oshiriladi, ya'ni tahlil davomida 
ishtirokchilar beixtiyor kamchiliklar (defektlar)ning yuzaga kelishi 
masalalariga to‘xtaladilar. Ishtirokchilami bunga maxsus, maqsadga muvofiq 
qo‘yilgan savollar undaydi. Masalan, «Bu vaziyat nimaga olib keladi?» yoki 
«Bu holatda mexanizmlar ishi qay darajada barqaror?» va b. «Qora quti»
104

---

Muqobillami baholash
MQ
Muqobillar
1
2
3
4
5
T
В
H
T
В
H
T
В
H
T
В
H
T
В
H
A
4
7
28
3
4
12
1
1
1
2
3
6
5
10
50
в
5
2
10
3
6
18
2
7
14
1
10
10
4
4
16
V
2
8
16
1
1
1
4
3
12
3
4
12
5
2
10
G
5
10
50
4
5
20
3
4
12
2
3
6
1
1
1
Hosila
10
4
51
39
34
77
Izoh: 
T- toifa bahosi (1 dan 5 gacha)
B- ball bo‘yicha baho (1 dan 10 gacha)
H- hosila (ya’ni T+B)
MQ- muhokama qatnashchilari
metodining mohiyati shundaki, unda kamchiliklar sababi yo‘l-yo‘lakay 
aniqlanadi. Bunda kishilaming ijodiy tashabbuslari rivojlantiriladi.
3. Kundalik tutish metodi. Guruhning har bir a’zosiga yon cho‘ntak 
daftarchasi tarqatiladi. Unga, aytaylik, bir haflta davomida muhokama 
qilinadigan muammo bo‘yicha tug'ilgan fikrlar qayd qilib boriladi. Barcha 
ishtirokchilaming yozib borgan fikrlari peshqadamlar tomonidan tahlil 
qilinib, tayyorlangan material oxirgi muhokamaga olib chiqiladi. Bu metod 
quyidagi jihatlari bilan ajralib turadi: birinchidan, tug‘ilgan g‘oya, aniq 
ratsional taklif o‘sha guruhning fikri darajasiga ko‘tariladi, ikkinchidan, turli 
xildagi tortishuvlar, nuqtai nazarlar guruh majlisigacha hal qilinadi, 
keskinlashgan nuqtai nazarlar ham tekislanadi.
4. 6-6 metodi: Olti kishidan kam bo‘lmagan guruh 6 minut davomida 
guruh oldida turgan muammoni yechishga yordam beradigan aniq g‘oyani 
shakllantirishga harakat qiladilar. Har bir ishtirokchi alohida sahifalarga o‘z 
fikrlarini yozib boradi.Bu judaixcham tarzdaamalgaoshiriladi: jipsliklaming 
buzilishi va materiallaming buzilishi, texnologiyalarning buzilishi tarzida. 
Shundan so‘ng guruhda barcha tayyorlangan ro‘yxatlar muhokama qilinadi.
Muhokama jarayonida o‘ta xato qarashlar chiqarib tashlanadi, munozarali 
masalalarga aniqlik kiritiladi, boshqa barcha aniqlangan xususiyatlar 
guruhlashtiriladi. Vazifa—bir necha muhim muqobillami saralab olish. Binbbarin, 
ulaming miqdori ishtirokchilar miqdoriga nisbatan kam bo‘lishi lozim.
5. Bevosita jamoa bo‘lib «Fikrlar hujumi» («Mozgovaya ataka») olib 
borish. Bu metoddan maqsad mumkin qadar katta miqdordagi g‘oyalami 
yig‘ish, talabalami ayni bir xil fikrlash inersiyasidan holi qilish, ijodiy
105

---

vazifalami yechish jarayonida dastlab paydo bo‘lgan fikrlami yengishdir. Bu 
metod A.F. Osborn tomonidan tavsiya etilgan. Bu metodning asosiy tamoyili 
va qoidasi bahs ishtirokchilari ishlab chiqqan g‘oyalar tanqidini mutlaq 
taqiqlash, har qanday luqma va hazil-mutoibani rag‘batlantirishdir. Bu 
metoddan foydalanishning muvaffaqiyati ko‘p jihatdan o ‘qituvchi — 
mashg‘ulot rahbariga bog‘liq. «Fikrlar hujumi» ishtirokchilari miqdori 15 
kishidan oshmashgi kerak. Mashg‘ulotning davomiyligi bir soatgacha.