Texnologiyalar va pedagogik mahorat

Talabalaming cfquv faoliyati shaxsiy mohiyat sifatida qabul 
qilinadigan o'quv maqsadlariga ongli ravishda qaratilgan bo4ishi lozim. 
D.B.Elkonin ta ’kidlaydiki, o'quv faoliyati eng awalo shunday faoliyatki, 
uning natijasida talabaning (o'quvchida) otzida o'zgarish yuz beradi. Bu 
faoliyat o‘z holicha o'zgarishdir. Uning mahsuli, subyektning o'zida yuz 
bergan o'zgarishlardir.
0 ‘quv faoliyatining asosiy motivlari bu — ichki o'quv-bilish motivlaridir. 
ffq u v faoliyatining eng muhim motivatsiyasi esa talabaning boHgusi kasbiga 
bo'lgan qiziqishi va moyilligidir.
Talabaning o'quv jarayonidagi egallagan bilimlaridan, kasbiy malakalari 
va ko'nikmalaridan hissiy qoniqish va undan quvonch hissini hosil qilishi 
hzim.
Bunday vazifalarni hal qilishda o ‘qitish ja ra yo n id a o'у in I i 
texnologiyalardan foydalanish ulkan ahamiyat kasb etadi. 0 ‘yinli 
texnologiyalarda o'qitishning faol metodlaridan foydalanish muloqotning 
demokratik uslubi yutuqlaridan foydalanishga xizmat qiladi. Bu talabalaming 
ijodiy kuchlari va qobiliyatini o'stiradi.
4.4. Tanqidiy fikrlashni o ‘stiruvchi faol metodlar.
Tanqidiy fikrlashni o‘stirishga xizmat qiladigan metodlar «Demokratik 
ta’lim uchun» konsorsiumi tomonidan amalga oshiriladigan «Tanqidiy fikrlash 
uchun o ‘qish va yozish» loyihasi doirasida ishlab chiqilgan.
109

---

Konsorsiumning a’zolari: Xalqaro o‘qish assotsiasiyasi, Xobart va Uilyam 
Slims kollejlari va Shimoliy Ayova shtati universiteti. Bu loyihani Nyu -
York Ochiq jamiyat instituti va Markaziy Osiyo to‘g‘risidagi Markaziy va 
Sharqiy yevropadagi Soros fondi mablag‘ biian ta’minlaydi.
Bu paragrifda metodlar mazmuni mazkur loyiha materiallariga muvofiq 
ravishda yoritiladi.
Tanqidiy fikrlashning faol metodlarini ishlab chiqishda quyidagi asoslardan 
kelib chiqadilar: Tanqidiy fikrlash nima?
Fikrlash — o‘qish, yozish, so'zlash va eshitishga o‘xshash jarayon. U 
faol, muvofiqlashtiruvchi shunday jarayonki, unda u o‘zida biror haqiqat 
to‘g‘risidagi fikrlami qamrab oladi.
Fikrlash kontekstdan tashqarida hosil qilinadigan ko‘nikma emas.
Tanqidiy fikrlash ta’limiy dastur yoki kundalik hayotning umumiy 
kontekstidan yiroqlashgan sharoitda o‘rganilishi lozim bo‘lgan hodisa ham 
emas.
Braun (1989) ta’kidlaydiki, vazifa va real hayot maqsadlaridan ajratilgan 
o‘quv ko‘nikmalari ta’lim oluvchilaiga obyektiv testlami yaxshi topshirish 
imkoniyatini berishi mumkin, lekin ular bu ko‘nikmalami yangi vaziyatlarda 
qo‘llay olmaydilar.
Rixer ta ’biri bo‘yicha o'rganish va fikrlashning ta ’rifi kognitiv 
psixologiya, falsafa va multmedia madaniyati ta’limi sohasidagi tadqiqotlar 
natijalariga asoslanadi.
Bu tadqiqotlaming asosiy natijalari:
l.Samarali va muttasil o‘rganish asosida talabalaming axborotlarni 
o‘zlashtirish, sintezlash va ulami to‘la egallash faolligi yotadi (Anderson va 
unga hammualliflar, 1985).