Texnologiyalar va pedagogik mahorat

4.5.6. Dasturlashtirilgan o‘qitish texnologiyasi
Dasturlashtirilgan o‘qitish XX asming 50-yillari boshida paydo bo‘ldi. 
U amerikalik psixolog B.Skinner nomi bilan bog‘liq. U materiallaming 
o‘zlashtirilishini boshqarishning samaradorligini oshirishda, axborotlami 
qismma-qism uzatishning muntazam programmasi asosiga qurish va uni 
nazorat qilishni tavsiya etdi.
N.Krauder tarmoqlangan dastumi ishlab chiqdi, unda nazorat natijalariga 
ko‘ra ta’lim oluvchilarga mustaqil ishlar uchun turli xildagi materiallar 
tavsiya etiladi.
G.K.Selevko dasturlashtirilgan o‘qitishga quyidagi ta’rifni beradi, ya’ni 
dasturlashtirilgan o ‘qitish deganda o ‘qitish uskunalari (EHM , 
program m alashtirilgan darslik, kin o tren ajer va b.) yordam ida 
programmalashtirilgan o‘quv materialining o‘zlashtirilishini boshqarishni 
tushunadi. Dasturlashtirilgan o‘quv materiali muayyan mantiqiy izchillikda
129

---

beriladigan nisbatan katta bo‘lmagan o‘quv axborotlari («kadrlar», «fayllar», 
«odimlar») seriyasidan iborat bo‘ladi.
V .P.Bespalko bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarish 
namunasidagi pedagogik texnologiya tasnifini tavsiya etdi. U o ‘qituvchi 
va ta ’lim oluvchi (boshqariluvchi) m unosabatlarini quyidagicha 
belgilaydi:
• 
berk- (oluvchilarning nazorat qilinmaydigan va tuzatilmaydigan 
faoliyati);
• 
davriy (nazorat, o^z-ofzini nazorat qilish, oizaro nazorat);
• 
tarqoq
— 
(frontal) yoki yo'nalganlik (individuallik);
• qo4 (ogzaki) yoki avtomatlar (o'quv vositalari) orqali.
V.P.Bespalko texnologiyasi turlari:
1. klassik leksiya metodida oiqitish (boshqaruv-berk, tarqoq, qo4da);
2. audiovizual texnik vositalarda o ‘qitish (berk, tarqoq,