Tibbiy kimyo

CH,— CH,+ 2H0H - CH,— CH,
II I ' I
Cl Cl он OH


Rus kimyogari E.E. Vagner olefinlarga katalizator (Cr₂O₃) ishtirokida peroksid ta’sir ettirib, ikki atomli spirt olishga muvafaq bo‘lgan:


CH_a -CHj—!й21__>сн,-сн,
OH OH


Glikollar rangsiz, hidsiz, shirinroq ta’mga ega bo‘lgan quyuq suyuqliklardir. Ular suv va spirt bilan yaxshi aralashadi.
Bir atomli spirtlamikiga nisbatan ikki atomli spirtlaming qay- nash temperaturasi doimo yuqori bo‘ladi. Masalan, etil spirt 78°C da qaynasa, etilenglikol 197°C da qaynaydi.

Tibbiy kimyo / 2


Ikki atomli spirtlaming kimyoviy xossalari bir atomli spirtlami- kiga o‘xshash bo‘lib, faqat reaksiyalar ko‘pincha ikki bosqichda ketadi. Glikollar ishqoriy metallar bilan ikki xil glikolyatlami hosil qiladi:
CH₂OH CH,OH _M CH₂ONa
+Na—p—> I *^Na > I
CH₂OH CH,ONa "^H CH₂ONa
Glikollarga galoid kislota ta’sir ettirilsa, gidroksil guruh galo- gen atomiga (etilenxlorgidrin) ahnashinadi:
^CH’^0H CH₂OH
I +HC1 >| + H,0
CH, OH CHjCl
Etilenxlorgidrin
Glikollar inis (II) gidroksid ta’sirida koinpleks tuz hosil qiladi:


сн, он ch,oh •. / ° ^CH2
2 I -Cu(OH), -> | ’ /Си I +2H₂O
CH, OH CH,O HO-CH₂
Bir atomli spirtlar bu reaksiyani bermaydi, ular hatto kuchli asos bo‘lgan natriy ishqori bilan o⁴rin almashinishda ishtirok et- maydi, ammo fimksional guruhlaming ortishi kislotalik xossani oshirib, yangi tayyorlangan mis gidroksidi cho⁴kmasini eritadi. Bu rcaksiya rangli boMgani uchun sifat analizda ko‘p atomli spirtlami aniqlashda qoMlaniladi.
Etilenglikol xalq xo‘jaligining ko‘pgina tarmoqlarida ishlatila- di. U suv bilan aralashtirilganda suvning muzlash haroratini pasay- tiradi, shuning uchun «antifrizlar» tayyorlashda ishlatiladi.
Etilenglikol avtomobil sanoatida, shuningdek, motorlar va pu- lemyot stvolini sovitishda keng qoMlaniladi. Undan to‘qimachilik sanoatida sintetik tola (lavsan) olishda foydalaniladi.

1-fours talabalari uchun darslifo


Uch atomli spirtlarning kimyoviy xossalari
Molekulasida uchta gidroksil guruh saqlaydigan birikmalar- ga uch atomli spirtlar deyiladi. Ulaming eng oddiy vakili glitserin bo‘lib, u quyidagi tuzilish formulasiga ega: