Tif-paratif kasalliklari

---

Amaliy mashgulot: Qorin tifi. Paratif A va V. Etiologiyasi, epidemiologiyasi. 
Patogenez bosqichlari. Klinik belgilari vatasnifi. Laborator tashxisoti. Davolash. 
Profilaktikasi. 
 Klinik mashgulot: Klinik va bioximik tekshirishlar uchuy bemordan 
biomaterial yigish (qon, qon zardobi, peshobi, najasi).
TIF-PARATIF KASALLIKLARI 
Ushbu kasalliklar majmuasiga ich terlamasi, A va V paratiflari kiradi. Bu 
kasalliklarning qo‘zg‘atuvchilarining bir-biridan farq qilsa xam, epidemiologiyasi,
nazardan ichterlama kasalligini chuqurrok o‘rganish, paratiflar to‘g‘risida ham 
tushuncha beradi.
IChTERLAMA (QORIN TIFI) TYRNUS AVDOMINALIS 
Ichterlama o‘tkir yuqumli kasallik bo‘lib, bakteriemiya oqibatida 
intoksikatsiya, tana xaroratining ko`ta rilishi, terida toshmalar paydo bo‘lishi va 
ingikhka ichak limfa apparatining jaroxatlanishi bilan kechadi. "TIFOS" — 
grekcha so‘z bo‘lib, tarjimasi "tuman" ma’nosini bildiradi. Kasallik qadimda 
g‘oyat og‘ir, kuchli intoksikatsiya bilan o‘tgani tufayli, bemorning xushi o‘zida 
bo‘lmasligini etiborga olib, shunday nom berilgan. Ichterlama bilan kasallanish 
qadim zamonlardan beri ma’lum. Bu kasallik xaqida xatto Buqrot o‘z yozuvlarida 
ma’lumot keltirgan. Ilgari bu kasallikni harorat ko‘tarilishi balan kechadigan 
boshqa xastaliklardan ko‘p farq qilishmagan. Faqat 1813 yilga kelib fransuz 
shifokorlari Bretanno va Sharl kasallik klinikasini batafsil bayon qilganlar.
Etiologiyasi. Kasallik qo‘zgatuvchisi salmonellalar guruxiga kiruvchi qorin 
tifi tayoqchasi. Uni dastlab 1880 yilda nemis olimi Ebert shu kasallikdan o‘lgan 
bemordan topgani uchun Ebert tayouchasi deb xam ataladi. Lotincha nomi 
Salmonella typhi.
Bu mikrob asosan tayoqcha shaklida bo‘lib, uzunligi 1. 5-3 mikron.
Grammanfiy mikroblardan xisoblanadi. Tanasida gir aylana kalta xivchinlari 
borligi tufayli, u xarakatchan. Spora va kapsula xosil qilmaydi. Safro qo‘shilgan 
muxitda yaxshi o‘sadi. Mikrobni topishda qo‘llanadigan Endo va Ploskirev 
muhitlari tarkibida xam safro bor
Ekzotoksin hosil qilmaydi. Lekin mikrob parchalanganida quchli endotoksin 
hosil bo‘ladi. Kasallikning intoksikatsiya bilan kechishi ana shu toksin ta’siri bilan 
bog‘liq.
Ichterlama mikrobining antigen tuzilishi ancha murakkab. Mikrob tanasida 
isitishga chidamli, somatik O-antigen mavjud. Undan tashqari, isitishga 
chidamsiz somatik Vi-antigen va xivchinida N-antigen bor. Faglarga nisbatan 
olganda qorin tifi mikroblarining 70 dan ortiq fagotiplari ma’lum. Fagotipni 
aniqlash epidemiologik nuqtai nazardan muxim ahamiyatga ega.
Ayniqsa, kasallik avj olishlari ro‘i berganida, fagotipni aniqlash uning manbai 
bitta yoki bir nechta ekanligini ko‘rsatib beradi.

---

Tashqi muhitda ichterlama mikrobi nisbatan turg‘un. Ular 50°S gacha 
qizdirilganda 60 min. 60°S esa 30 min. xayot faoliyatini saqlab qoladi. 100°S da 
o‘sha zaxoti o‘ladi. Bu mikroblar oqar suvda 5-10 kun, ko‘lmak suvda bir 
oyogacha, quduq suvida bir necha oygacha saqlanib turadi. Meva va sabzavotlar 
yuzasida 5-10 kun, idish-tovonlarda — 2 xaftagacha, go‘shtda 3 oygacha 
saqlanadi. Sutda ichterlama mikroblari saqlanibgina qolmay, hatto ko‘payadi 
xam. Tuproqqa tushgan mikroblar namlik yetarli bo‘lsa, 2-3 oy saklanib turadi.
Ichterlama mikroblariga levomitsetin, ampitsillin kabi antibiotiklar kuchli ta’sir 
ko‘rsatadi.