Til va madaniyat

34
Zulxumor XOLMANOVA

---

35
Uzbekistan: Language and Culture 2021/1 (1)
I
SSN 2181-922X 35—48
Ali Şir Nevai Eserleri ve Dest-i Hatti 
Nevadirü'n-Nihaye
Bilge Özkan Nalbant
1
Özet
Türk dünyasının en ünlü şair ve yazarı olan Ali Şir Nevâyî 60 yıllık 
hayatına 120.000 beyit sığdırmış ve Türk dilini şiir dili makamına yükselt-
miş Türk dünyasının en görkemli kişiliklerinden biridir. Nevayi külliyatı 
daha o hayattayken Türkistan coğrafyasından bugünkü İran, Hindistan 
ve Anadolu’ya kadar bütün Türk coğrafyasında yayılmış, eserlerinin 
anlaşılması için bu coğrafyalarda Nevayi sözlükleri hazırlanmıştır. Nevayi 
bu özellikleriyle sadece Türk dünyasına değil bütün dünyaya ibret olacak 
bir şahsiyettir. Etkileri Rusya'da Kazan'da, Türkistan'da, Türkiye'de ve 
tüm Türkçe konuşulan bölgelerde görülmüştür. Otuza yakın eseri, bu 
eserlerinden biri olan ve dest-i hattı kabul edilen Nevadirü’n-Nihaye’si, 
Türkiyede yapılan çalışmalar bu bildirinin esas konusunu oluşturmuştur.
Anahtar sözcükler: Ali Şir Nevayi, eserleri, Dest-i hattı Nevadirü’n-
Nihaye, Türkiyedeki Nevayi çalışmaları. 
Giriş
Türk dilinin, Türk dünyasının en büyük şair ve yazarlarından 
biri olan Nevâyî soylu bir Uygur ailesinin çocuğu olarak 9 Şubat 1441 
tarihinde Herat’ta doğdu. Babası Gıyasettin Kiçkine Bahadır (Kiçkine
Bahşı) Timur ailesinden gelen Ebu’l-Kasım Babür'ün saray görevlisi 
bir devlet adamıydı. Ali Şir'in hem anne, hem baba tarafından 
dedeleri de Çağatay hükümdarlarının saraylarında önemli görevler 
de bulunmuş kimselerdi. Nevâyî, dedelerinin ve babasının sayesinde
saray çevresinde ve sarayın getirdiği imkânlar dâhilinde çok iyi 
yetiştirilir. Herat'ta Ebulkasım'ın gözetiminde Hüseyin Baykara ile 
birlikte eğitim görür ve devrinin en ünlü bilginlerinin gelip gittiği 
sarayda, geleceğin hükümdarı ve çocukluk arkadaşı olan Hüseyin 
Baykara ile eşdeğer bir eğitim alır. 
1 Bilge Özkan Nalbant  – Prof. Dr. Pamukkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, 
Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü, Denizli. Türkiye.