Til va muloqot fanidan

Nutq rivojlanishi murakkab va, afsuski, juda keng tarqalgan muammodir. Nutqni yaxshi shakllantirish uchun bola bilan muloqot qilish kerak. Afsuski, na televizor, na audio ertaklar odamning odatiy nutqi o‘rnini bosa olmaydi. 5-6 oydan keyin turli xil qush va jonivorlarga taqlidan kuylashni boshlash lozim; 6-8 oydan so‘ng qilayotgan yoki qilishni rejalashtirgan hamma narsani aytish, she’r va ertaklarni o‘qish, kitoblardagi rasmlarni ko‘rsatish zarur. Garchi bola hali juda kichkina, hech narsani tushunmaydigandek tuyilsa-da, bularning barchasi bolaning miyasining rivojlanishiga va ko‘proq yangi asabiy aloqalarning paydo bo‘lishiga yordam beradi. Bolada nutq rivojlanishining normal vaqti: Farzandingiz standartlarga (bir yoshida 8-10, 1,5 yoshda 30 so‘z) javob bermasa, tashvishlanmang. Bolalarda nutq turlicha rivojlanadi. Bir yoshga to‘lgunga qadar barcha bolalar kelajakda nutqni o‘zlashtirish uchun bir necha bosqichlardan o‘tadi. 4-5 oyligidan ovoz chiqarishi, 8 oyligidan turli xil harflarni juftlab aytishi mumkin. Birinchi so‘zlar aksariyat chaqaloqlarda 9 oydan 1,5 yoshgacha paydo bo‘ladi. Bu so‘zlarni osongina tanib olish mumkin yoki aksincha, oddiy nutqdan uzoqqa o‘xshaydi: it o‘rniga baba, mashina o‘rniga bibi va boshqalar.

Nutqning tovush madaniyatini tarbiyalash ona tilidagi tovushlarni aniq aytish, ularni to’g’ri talaffuz qilish, so’zlar va iboralarni aniq talaffuz qilish, to’g’ri nutqiy nafas olish, shuningdek ovoz kuchidan yetarli darajada foydalana olish qobiliyati, nutqning normal sur’ati va ifodalilikning turli intonatsion vositalari (nutq musiqasi, mantiqiy sukut, urg’ular, nutq sur’ati, ritmi va tembri) ni shakllantirishni o’z ichiga oladi. Nutqning tovush madaniyati yaxshi rivojlangan nutqni tinglay olish qobiliyati asosida shakllanadi va rivojlanadi. Yaxshi rivojlangan nutqni tinglash qobiliyati ona tilining barcha tovushlarini aniq va to’g’ri talaffuz qilishni ta’minlaydi, so’z aytishda uning balandligini to’g’ri boshqara olish va uni oxista sur’atda, ohang jihatdan ifodali qilib so’zlash imkonini beradi.