Tilshunoslik

UZUS. Leksema, frazema, so‘z shakli va sintaktik 
konstruksiyalarning til egalari tomonidan qabul etilgan 
qo‘llanishi. 
O‘LIK TIL. Hozirgi davrda so‘zlashuv vositasi sifatida 
qo‘llanmaydigan, jonli iste’moldan chiqqan (iste’molda 
bo‘lmagan) til. Mas., lotin, eski slavyan, sankskrit. 
ULTRATOVUSH. 20000 Hz dan ortiq chastotali tovush. 

---

244 
UMLAUT (nem. Umlaut – unlini almashtirish). So‘zdagi 
unlilarning 
grammatik 
shakl 
yasash 
vositasi 
sifatida 
almashinuvi. Bu hodisa, mas., nemis tilida a, o, u unlilarining 
yumshashida ko‘rinadi. O‘zbek tilining ayrim shevalarida, 
mas., Namangan viloyatidagi shevalarida umlaut hodisasi 
uchraydi. 
FLEKSIYA (lot. flexio – egilish, bukilish). So‘z 
o‘zgarishlarida namoyon bo‘ladigan grammatik kategoriyalar 
majmui ko‘rsatkichi; qo‘shimchalar qo‘shilishi yoki asos 
(negiz)dagi ba’zi tovushlarning o‘rin almashinishi natijasida 
so‘zlarning dastlabki shaklini yo‘qotishi yoki o‘zgartirishi. 
FLEKTIV 
TILLAR. 
Morfologiyada, ba’zan so‘z 
yasalishida fleksiya hodisasi ustunlik qiladigan tillar. 
FLEKTIV. Fleksiya xususiyatiga ega bo‘lgan; fleksiyaga 
oid. 
FONEMA. 
So‘zlar, 
morfemalar 
va 
grammatik 
shakllarning tovush qobig‘ini, binobarin, ma’nolarini ham 
farqlash uchun xizmat qiladigan eng kichik segment birlik. 
Fonetik jihatdan yaqin va funksional jihatdan o‘xshash 
tovushlar sinfining qisqacha ifodalanishi. Bir fonemaga aynan 
bir tovushning turli-tuman ko‘rinishlari birlashib, muayyan 
tilda ushbu barcha turlar aynan bir vazifaga ega bo‘ladi. 
FONEMA VARIANTI. Fonemaning nutqda yondosh 
tovushlar ta’sirida paydo bo‘ladigan ko‘rinishi. Masalan, v 
fonemasining lab-lab variantlari.