“tiqxmmi mtu”ning qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar instituti

3. Ishsizlikning iqtisodiy oqibatlari. Ouken qonulli

Ishsizlik darajasining oshishi natijasida iqtisodiyot potensial YalM hajmini ololmaydi. Shu sababli mamlakat miqyosida ishsizlikni tabiiy darajada saqlash va tartibga solish iqtisodiy jihatdan katta ahamiyatga ega. Ishsizlikning haqiqiy darajasi uning tabiiy darajasidan qanchalik. yuqori bo'lsa, YalM uzilishi shuncha ko' p bo' ladi. Shuning uchun ham potensial hajmdagi YaIM* haqiqiy YalM dan katta bo'ladi.
Ishsizlik darajasi va YalM uzilishi o'rtasidagi miqdoriy nisbatni ingliz iqtisodchisi Artur Ouken matematik holda isbotlab bergan. Shuning uchun bu qonun OUKEN qonuni deyiladi. Qonunning mohiyati shundan iboratki, agar ishsizlikning haqiqiy darajasi uning tabiiy darajasidan bir foizga oshib ketsa, ya'ni davriy ishsizlik I foizni tashkil etsa, milliy iqtisodiyot YalMni ikki yarim foizga kam yaratadi. YalMning pastroq darajasi esa o'z navbatida, ish lab chiqarishda qatnashuvchilar daromadlarining nisbatan kamroq bo'lishini va iqtisodiyotning kelgusi taraqqiyotini investitsiyalash imkoniyatlari qisqarishini bildiradi.
Ouken qonuni ishsizlikning turli darajalaridagi mahsulot yo'qotishlari hajmini aniqlash imkonini beradi.
Hozirgi kunda P koeffitsiyenti deb atalgan bu koeffttsiyent miqdori 2 foizdan 3 foiz oralig'ida deb hisoblanadi. Duken qonunini formulada quyidagicha tasvirlash mumkin:
Y III = -2,51 u -u·1
Bu yerda: u· - ishsizlikning tabiiy darajasi; u - ishsizlikning haqiqiy darajasi. YalM uzilishini ifodalaydigan formula bilan Duken qonuni formulasini umumlashtirib qllyidagi formulani olamiz:
«Yh - Yp) I Yp) 100 = - f3 1 u -u·1
lnnyatsiya (Iotinсha innatio - shishish, bo'rtish, taranglashish) - ma'lum davr mobaynida mamlakatda baholar o'rtacha (ulllumiy) darajasining barqaror o'sishi, pul xarid qo6iliyatining uzoq muddatli pasayishidir. Inflyatsiya bozor iqtisodiyotini izdan chiqaruvchi asosiy omillari jumlasiga kiradi.
Uning sur'ati qanchalik yuqori bo'lsa, iqtisodiyotga xavfli ta'siri ham shunchalik kana bo'ladi. Ayniqsa bir iqtisodiy tizimdan ikkinchi bir iqtisodiy tizimga o'tayotgan mamlakatlarda intlyatsiyaning iqtisodiyotga ta'siri aneha xavtli. Chunki, bu davr narxlaming erkinlashuvi bilan va shunga muvofiq ular umumiy dardjasining keskin oshib ketishi bilan bog'liq.