Тиш юмшоқ ва қаттиқ ТЎҚималари биокимёси фанлараро ва фан ичидаги боғлиқлик


Download 37.73 Kb.
bet3/10
Sana16.06.2023
Hajmi37.73 Kb.
#1500674
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
27 Тиш юмшо ва атти тў ималари биокимёси

Эмалнинг органик моддалари
Органик моддалар 1,5%ни ташкил этади. Шаклланиб булмаган эмалда 20% гача булиши мумкин. Эмалнинг органик моддалари тиш эмалидаги биокимёвий ва физик жараёнларга таъсир курсатади. Улар апатит кристаллари орасида тутамлар, спиртлар ёки пластинкалар холида жойлашади. Асосан булар оксиллар, углеводлар, липидлар, азот сакловчи моддалардан тузилган (мочевина, пептидлар, АМФцикли, циклик аминокислоталар).
Оксиллар ва углеводлар органик матрица таркибига киради. Реминераализация боскичининг барча жароёрлари оксилли матрица асосида амалга ошади. Оксилларининг асосий кисми коллагенли оксилларга тугри келади. Улар реминерализацияни иницирловчи хусусиятга эга.

  1. А оксиллар эмаль оксиллари булиб кислоталарда эримайди 0,9% ЭДТА. Улар таркибида куп микдорда серин, оксипролин, глицин сакловчи коллаген ва кератинсимон оксилларга мансубдирлар. Улар деминерализация жараёнида химоя вазифасини бажарадилар. Деминерализация учогида ёки пигментлаган дог урнида бу оксилларнинг микдори 4 баравар ортиб кетиши тасодифий эмас. Шу туфайли хам кариоз дог бир неча йилгача кариоз кавакка айланмаслиги, хатто кариес умуман ривожланмаслиги хам мумкин. Кари одамларда кариесга нисбатан резистентлик булади. Эмалнинг Б кальций богловчи оксиллари кучсиз кислотали ва нейтрал мугитда Са ионларини узида саклаб сулакдан кальцийнинг утишини ва аскинча жараёнларниборишини бошкаради. А ва Б оксиллар эмалнинг умумий массасининг 0,9% ни ташкил килади.

  2. сувда эрувчан Б оксиллар минерал моддалар Билан боглик эмас. Улар эмалнинг минерал компонентларига таъсир этмайди ва комплексларни хосил этмайди. 0,3% учрайди.

  3. эркин пептидлар ва пролин, глицин, Валин, оксилпролин, серин каби алохида аминокислоталар 1%гача учрайди.

  1. химоя функцияси: оксиллар кристалларни ураб олиб деминерализация жароёнидан асрайди.

  2. оксиллар минерализацияни иницирлайди ваш у жараёнда фаол иштирок этади.

  3. эмалнинг ва тишнинг бошка каттик тукималарида минерал алмашинувни таъминлайди.

Углеводлар полисахаридлар шаклида намоён булади: глюкоза, галактоза, фруктоза, гликоген. Дисахаридлар эркин холда учраши ёки оксил комплекслари фосфогликопротеидлар хосил килиши мумкин. Липидлар жуда кам микдорда учраб асосан гликофосфолипидлар шаклида намоён булади. Матрица хосил булишида улар минераллар ва оксиллараро куприкчалар вазифасини бажаради.
Дентин.
Эмалдан фаркли равишда дентинкуп микдорда сиалопротеинлар ( ноколлаген оксиллар) ни саклайди. Минерализация даражасига кура дентин суяк тукимасининг компакт моддасига ухшаш. Гидроксиапатит минерал компонентида суякдагига нисбатан куп микдорда магний учрайди. Дентинда фтор тузлари хам учрайди. Дентиннинг органик моддаларига фосфатга бой булган коллаген, хондроитин сульфатлар, гиалурон кислота киради. Шикастланган дентинда кариес ривожланиши давомида оксипролин ва оксилизин микдори камайиб, гликоамингликанлар микдори ошади.
Дентиннинг аминокислота таркиби колагеннинг аминокислота таркибига якин, шунга кура суяк тукимасидаги каби дентиннинг хам асосий оксили коллаген эканлигини билиш мумкин. Дентиндаги коллаген махсус ихтисослшган, пульпа ва дентин чегарасида жойлашган фибробластлар-одонтобластлар томонидан синтезланади. Тиш коллагени глицин, оксипролин, оксилизин колдикларидан ташкил топган булиб тирозин, гистидин, метионин колдиклари унда кам учрайди, триптофан, цистеин сакламайди. Ренгеноструктур анализ тахлилларига кура, коллагендаги хар 3та полтпептид занжири уралиб учлик спирални хосил килади. Коллагеннинг хар бир пептидбоги 120000 молекуляр огирликка эга булиб 1000тагача аминокислота колдигидан ташкил топган. 3 спиралли бутун бирлик тропоколлаген дейилади. Яъни у 3та пептидли бога эга булиб, спиралсимон триплетга айланган. Коллагеннинг асосий структур бирлиги булиб триплет боги – тропоколлаген хисобланади.
Кариес пайдо булганда дентиннинг органик матриксида чукур биокимёвий узгаришлар руй беради. Дентиндаги коллагеннинг бир кисми бактериал коллагеназага резистент булиб колади. Пролин ва оксипролин шунингдек аргинин, гистидин, оксилизин микдори пасайиб, эркин аминогурухлар сони камаяди.
Биокимёвий таркиб буйича эмаль ва дентиннинг оксиллари ухшаш. Эмалда 1,3% оксил бор. Дентинда эса 1,2%.
Дентин эмалчалик мустахкам эмас. Унинг таркибидаги энг мухим элементлар Са, РО, СО, Mg,F ионлари хисобланади. Mg дентинда эмалдагидан 3 баравар куп учрайди. Дентиннинг ички каватларида Na, ва Cl концентрациялари ортиб боради.
Дентиннинг асосий кисми ГАПдан ташкил топган. Дентинда эмалдан фаркли равишда дентин каналчалари куплап учрайди. Огрик сезгиси огрик рецепторларидан берилади. Дентин каналчаларида одонтобластларнинг усумталари, пульпа ва дентин суюклиги жойлашади. Тиш массасининг асосий кисми дентинга тугри келади. Аммо дентин эмалга нисбатан камрок кучсизрок минераллашган ва тузилиши буйича дагал тулали суяк тукимасига ухшаш, факат нисбатан каттикрок болади.
Органик моддалар:оксилар, липидлар, углеводлар.
Дентин умумий массасининг 20% ини оксили матрикс хосил килади. У коллагендан тузилган булиб, таркибида дентин органик моддаларининг 35%ини саклайди. Бу хусусият узида гликозамингликанлар, галактоза, гексаминлар, гиалонуран кислота сакловчи тукималар учун характерлидир. Дентин реминерализацияни бошкарадиган регулятор оксилларга бой. Бундай спецефик окисларига амелогенинлар, энамелинлар, фосфопротеидлар киради. Эмалдаги сингари дентинда хам минерал компонентлар секинлик Билан алмашинади. Бу деминерализация хавфи булганда (масалан стрессда) тукималар тургунлигини саклашда ката ахамият касб этади.

Download 37.73 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling