Тиш юмшоқ ва қаттиқ ТЎҚималари биокимёси фанлараро ва фан ичидаги боғлиқлик


Download 37.73 Kb.
bet1/10
Sana16.06.2023
Hajmi37.73 Kb.
#1500674
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
27 Тиш юмшо ва атти тў ималари биокимёси


ТИШ ЮМШОҚ ВА ҚАТТИҚ ТЎҚИМАЛАРИ БИОКИМЁСИ
Фанлараро ва фан ичидаги боғлиқлик
Тишнинг каттик тукимаси биокимесини укитиш патологик физиология, терапевтик, жаррохлик ва ортопедик стоматология фанларини узлаштиришида керак булади.



  1. Машғулот мазмуни:



1.1.Назорат саволлари:
1. Тишнинг каттик тукималари ва жаг суякларининг кимёвий таркиби.
2. Гидроксиапатит ва апатитларнинг бошка турлари, уларнинг кимёвий таркиби, вазифаси.
3. Тиш ва огиз бушлиги юмшок тукималарининг коллаген ва ноколлаген оксиллари, уларнинг кимёвий таркиби, вазифаси.
4. Тиш минерализациялашуви назарияси.
5. Пульпанинг кимёвий таркиби ва тишдаги модда алмашинув жараёнларида иштироки.
6. Коллаген, кальций богловчи оксиллар, фосфат ва лимон кислоталарнинг минерализациясида ахамияти.
7. Тишдаги модда алмашинув жараёнларида макро ва микроэлементларнинг роли.
8. Тиш тукимасининг минерализациялашуви.
9. Тиш тукимасининг оксиллари.


1.2. Назарий қисм
Тиш қаттиқ тўқимаси биокимёси.
Уларга эмаль, дентин, Тиш цементи киради. Бу тукималар бир биридан онтогенетик келиб чикиш жихатдан тафовут этилади. Шу туфайли улар бир биридан кимёвий таркиби ва тузилиши ва шунингдек метаболизм хусусиятлари Билан фаркланади. Эмаль эндодермадан, суяк, цемент, дентин мезенхимадан ривожланади. Шунга карамай бу тукималарда умуммийлик хусусиятлари мавжуд. Улар углевод ва оксил табиатли ва куп микдорда минерал моддалар асосан апатит кристалларини узида сакловчи хужайралараро мода ёки матрицадан ташкил топган.
Минерализация даражаси: эмаль- дентин – цемент – суяк
Тишнинг каттик тукималарини эмаль ( Тиш тожида), дентин ва цемент (илдиз юзасида) ташкил этади. Суяк тукимасининг бошка турларига нисбатан Тиш тукималари купрок минерализациялашган.


Тиш каттик тукималарининг кимёвий таркиби. (%)




эмаль

дентин

Цемент

Сув

2

13

32

Органик моддалар

2

18

22

Минерал колдик

96

69

46

Са

36

35,3

35,5

Р

17

17,1

17,1

С (карбонат)

2,5

4,5

4,4

Фтор

0,02

0,04

0,02

Тиш каттик тукималарида сезиларли микдорда магний, натрий, калий, хлор бор.
Эмаль.
Узида гидроксиапатит, фторапатит ва кальций фторид саклайди. Кальций фосфор нисбати 1,75. Шу туфайли эмаль суядан хам кучли минераллашган. Ёш ошган сари бу нисбат 2,09 гача узгаради. Эмалнинг органик кисми асосан амелогенин оксилларидан иборат. Уларнинг асосий вазифаси эмалда эримайдиган матрицани хосил килишдир. Кейинчалик у кальций богловчи оксил иштирокида минераллашади. Шунингдек эмалнинг таркибига гликозамингликанлар ва цитрат Кириши мумкин. Ион алмашинуви сулак оркали амалга ошади.
Тишлар жаг альвеолаларида жойлашиб асосан 3 та каттик тукима хисобига шаклланади булар: дентин, эмаль, цемент. Тишлар эмбрион огиз бушлиги шиллик каватининг хосилаларидир.
Тиш тожини коплаган эмаль организмдаги энг мустахкам тукимадир. Чайнов юзасида унинг калинлиги 1,5 – 1,7 мм, ён юзаларда нисбатан юпкарок, Тиш буйнида у йуколиб боради ва цемент Билан урин алмашади. Эмалнинг структур бирлиги булиб эмаль призмалари хисобланади. Уларнинг диаметри 4-6 мм. Призмалар узунлиги эмаль калинлигига мос келади.
Эмалнинг органик моддаси ута ингичка фибрилляр тузилмалар шаклида намоён булади. Органик толалар эмаль призмаларидаги кристалларни жойланишини белгилаб беради деган фикрлар мавжуд. Тиш эмалида айтиб утилган тузилмалардан ташкари памеллалар, тутамлар, дуклар учрайди.
Эмаль дуклари – эмалга дентинэмаль бирикадиган сохадан кирган одонтобластларнинг усимталаридир.
Кристаллар тузилишини урганган Г.Н. Пахомов фикрича, эмаль турли хил апатитлардан ташкил топган булсада,улардан энгасосийси гидроксиапатит Са10(РО)6(ОН)2. Баверс ва Муррей фикрича эмальнинг анорганик таркиби куйидаги фоизларда ифодаланади: гидроксиапатит 75,04; СаСО3 -1,33; карбонапатит 12,06; хлорапатит 4,39; фторапатит 0,663; МgСО3 – 1,62. Кальций кимёвий бирикмалар холида 37%ни, фосфор 17%ни ташкил этади.
Эмальнинг холатини бахолашда кальций фосфор нисбати мухим курсаткич хисобланади. Бу курсаткич доимий эмас ва турли омиллар таъсирида узгариши мумкин. Ёш одамнинг соглом эмалида бу кальций фосфор нисбати кари инсонларникидан пастрок. Шунингдек биргина тишнинг турли кисмларида хам бу курсаткичлар турлича булиши мумкин.
Тиш эмальнинг кристаллари учун кальций фосфор нисбати 1,67ни ташкил этади. Аммо бу нисбат камайиши (1,33) ва купайиши (2,0) хам мумкин.
Текширувлар хулосасига кура эмалдаги микроэлементлар бир текисда таксимланган эмас. Эмаль ташки юзасида фтор, Рух, темирнинг юкори концентрацияси ва кам микдорда магний натрий, карбонат учрайди. Каватлар буйлаб тенг микдорда стронций, мисс, алюминий, калий жой олган.
Хар бир эмаль призмасининг (ОН) ионлари Билан богланган гидрат кавати булиб у шу соха юзасида эритмани хосил килади. Гидрат кават туфайли ион алмашинуви руй беради деган тахминлар бор.
Хозирда аникланишича, богланган сув каватидан ташкари микробушликларда эркин сув хам жойлашади. Сувнинг умумий хажми 3,8% ни ташкил этади. Эмалнинг органик моддаси оксиллар, липидлар ва углеводлардан ташкил топган.

Download 37.73 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling