Tiykarg’i bo’lim Inflyaciya ha’m onin’ a’himiyeti

Nege inflyaciya o’sedi?
Inflyatsiya kóp sebeplerge kóre ko’teriliwi múmkin:

• 
  Talaptıń artiwi. Adamlar kútilmegende málim ónimlerdi kóbirek satıp alıwdı baslaydı. Mısal ushın, mobil telefonlar arzanlasqanda, hámme uyalı baylanıstan paydalanıwdı qáler edi. Uyalı baylanıs operatorları joqarı talapqa tezlik penen iykemlesiwge u’lgermedi: minaralar hám bos chastotalar jeterli emes edi. Sol sebepli mobil baylanıs bahaları júdá joqarı edi. Hár qanday deficit bahalardıń tez ósiwine alıp keledi. Biraq operatorlar qosımsha múmkinshiliklerge iye bolg’annan son’, bahalar tómenlewdi basladı.
  
• 
  Usınıstı kemeytiw. Deficit basqa sebeplerge kóre de payda bolıwı múmkin - eger talap ózgermey qalsa, lekin tovarlar hám xızmetler kemeyse. Bul ónim jetispewligi, sırt el tovarların alıp kiriwdegi sheklewler, islep shıǵarıw kárxanaları jumısınıń toqtatılıwı yamasa waqtınsha toqtatılıwı, monopolisttin’ bazardaǵı háreketleri sebepli júz beriwi múmkin. Bul da bahalardıń asıwın tezlestiredi.
  
• 
  Milliy valyutanıń hálsizleniwi. Eger sırt el valyutalarınıń kursi kóterilse, import etiletuǵın tovarlar avtomatikalıq túrde qımbatlasadı. Bul da inflyatsiyanin’ asıwına alıp keledi.
  
• 
  Joqarı inflyatsiya kutilmeleri. Adamlar hám kompaniyalar bahalardıń keskin asıwın kútkende, olar kóbinese qarıydarliq minez-qulqların ózgerte baslaydı: olar keleshekte paydalanıw ushın tovarlar satıp aladı hám kemirek tejeydi. Óytkeni, erteń artıqsha tólewden kóre, búgin arzanlaw satıp alıw logikalıq jaqtan tuwrı keledi. Óz gezeginde, kompaniyalar óz ónimleri ushın bahalardı kóteriwdi baslaydılar. Mısal ushın, sir óndiriwshisi sút bahasınıń asıwın kútip atır. Keleshektegi shiyki o’nim qárejetlerin oraw ushın ol óz tovarları bahasın aldınnan kóteriwdi baslaydı. Bulardıń barlıǵı inflyatsiyani kúsheytedı. Bul jabiq sheńber bolıp shıǵadı: hámme bahalar asıwın kútip atır hám adamlar bunı ku’tip atirg’ani ushın bahalar kóterilip atır. [4]
  

Inflyaciyanin’ jaqsi ta’repleri

• 
  Ma’mlekettin’ saliqtan alg’an da’ramatlari artadi;
  
• 
  Ma’mlekettin’ ishki qarizinin’ ko’lemi kemeyedi;
  
• 
  Bahalardin’ ha’m da’ramatlardin’ ko’teriliwine ja’rdem berip joqari bolmag’an inflyaciya ekonomikada strukturaliq rawajlaniwdi tezletedi;
  
• 
  Milliy valyutanin’ kursi to’menlep ketse eksport arzan bolip, shet el bazarlarinda ko’birek o’nim satiwg’a boladi. Usinin’ menen birge import tovarlarina bahalar o’sedi ha’m shet el tovarlarina ba’sekege shidamlilig’i kemeyedi.