Тоҳир Маликов

XYuS faoliyatining shart-sharoitlari va yo‘nalishlariga bog‘liq 
ravishda xarajatlar quyidagi ikki yirik guruhga bo‘linadi
 
ishlab chiqarish va 
realizatsiya bilan bog‘liq 
bo‘lgan xarajatlar
realizatsiyadan 
tashqari xarajatlar
mahsulotlarni tayyorlash, saqlash va yetkazib 
berish, ishlarni bajarish, xizmatlarni ko‘rsatish, 
tovar (ish, xizmat, mulkiy huquqlarni sotib olish 
va realizatsiya qilish xarajatlari
asosiy vositalar va boshqa mol-mulklarni saqlash 
va ekspluatatsiya qilish, ta’mirlash va texnik xiz-
mat ko’rsatish, shuningdek, ularni tuzatilgan ho-
latda saqlab turish xarajatlari
tabiiy resurslarni o’zlashtirish xarajatlari
ilmiy-tadqiqot 
va 
tajriba-konstruktorlik 
ishlanmalari bilan bog’liq bo’lgan xarajatlar
majburiy va ixtiyoriy sug’urta xarajatlari
Rea
li
zats
iyadan
tash
qa
ri
x
ara
jatl
ar mahs
ulotni is
hlab chiq
arish
va 
rea
li
zatsi
ya qilis
h bilan 
bog
‘liq bo’l
maydi

---

146 
va 
boshqalar 
Ishlab chiqarish va realizatsiya 
bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar quyidagicha klassifikatsiya 
qilinishi mumkin 
moddiy
xarajatlar
mehnat haqi 
xarajatlari
hisoblangan amortizatsiya 
summalari
boshqa
xarajatlar
XYuS umumiy xarajatlarining summasidan iborat bo‘lgan 
ishlab chiqarish tannarxining tarkibiga quyidagilar kiradi
 
moddiy
xarajatlar
amortizatsiya ajratmalari
mehnatga haq to‘lash 
xarajatlari
ijtimoiy ehtiyojlarga 
ajratmalar
tugallanmagan ishlab 
chiqarish qoldiqlarining 
o‘zgarishi va boshqa 
xarajatlar
kelgusi 
davr
xarajatlari
kelgusi xarajatlar va 
to‘lovlar rezervlari 

---

147 
O‘zgaruvchan xarajatlar 
ishlab chiqarish hajmiga 
nisbatan proporsional 
ravishda o‘zgaradi. Ularning 
tarkibi xomashyo, 
materiallar, butlovchi 
buyumlar va yarim tayyor 
mahsulotlar, texnologik 
ehtiyojlar uchun yoqilg‘i va 
boshqalar kiradi