Toʻplam muallifi haqida ma’lumot

Yangi o‘quv materialini o‘zlashtirish darajasini tekshirish bo‘yicha tezkor-so‘rov
savollari.
1.Bolalarni kitoblarga bo‘lgan qiziqishini o‘stirish uchun tarbiyachidan nimalar talab etiladi?
2.Turli yosh guruhlarda kitob burchaklarini tashkil etish uchun nimalar qilish zarur?
3.Har bir guruh uchun “Dastur” asosida qanday kitoblar bo‘lishi kerak?
4.Kitob burchagini tashkil qilishda amal qilinadiga maxsus qoidalarni sanab bering.


MAVZU № 29 MTTda bayramlar va badiiy viktorinalar o‘tkazish.
Reja:
1. Bolalarni badiiy asarlarga nisbatan qiziqishlarini oshirish maqsadida adabiy
viktorinalar tashkil etish va o`tkazish
2. Bolalarni badiiy adabiyot bilan tanishtirishda bolalar bog‘chasining tarbiyachisi
oldida turgan vazifalar Bolalar badiiy adabiyoti ularga aqliy, axloqiy va cstetik tarbiya berishda, nutqini ular taraflama rivojlantirishda va boyitishda katta ta'sir etuvchi vosita hisoblanadi. Badiiy adabiyot bolalarga jamiyat bayotini va tabiatni, kishilik dunyosining ichki his-tuyg‘ularini va o‘zaro munosabatlarni poetik obrazlarda ochib beradi, tushuntiradi. U bolaning his-tuyg‘ularini rivojlantiradi, xayolini tarbiyalaydi va o‘zbek adabiyotining eng yaxshi namunalari bilan tanishtiradi. Bu namunalar o‘zining ta'siri jihatidan xilma-xildir: hikoya orqali bolalar so‘zlarning aniqligini, ma'nodorligini anglab oladilar; she'rlardan esa ulaming musiqaviyligini, kuylanuvchanligini, ohangdorligini bilib oladilar, xalq eilaklari bolalarga tilning itbdaliligini, mazmundorligini ochib beradi, nutqning xilma-xilligini, hazil-mutoyibaga boyligini bolalarning ko‘z oldida namoyon qiladi. Badiiy adabiyot bolalarga kishilarning hayoli va mchnatlarL ishlari va qahrarnonliklari, bolalikdagi cng qiziqarli voqealar, ularning o‘yinlari, mehnatlari haqida hikoya qilib beradi. Badiiy adabiyot bolalarga hayotni tushuntiradi va shu orqali bola hayotiy tajribasining oilib borishiga ta'sir etadi. Badiiy adabiyot kishilarning ichki dunyosini, ularning his-tuyg‘ularini, xarak-tcrlarini ochib berishi bilan bolalarni hayajonlanishga, qahra-monlarning xattiharakatlarini baholashga va uni muhokama qilishga o‘rgatadi. Badiiy asarning eng yaxshi namunalari bolalarda axloqiy sifatlarni tarkib toptirishga: yaxshi — yomon, haq — nohaq, rost — yolg‘on va h.k. so‘zlarning ma'nosini tushunib olishlariga yordam beradi. Katta guruhlarda kitob burchagida mashg‘ulotdan tashqari vaqtda badiiy asarlar bilan tanishish maqsadida mavzular bo‘yicha kitob ko‘rgazmasi tashkil etiladi.
Bolalar bog‘chasi tarbiyachisining oldida bar bir badiiy asarni san'at asari sifatida bolalar
ongiga yetkazish, uning mazmunini ochib berish, badiiy asarda qatnashuvchi personajlarga nisbatan emotsional munosabatda bo‘lish, muallifning lirik kechinmalarini his etishga, ya'ni asarda qatnashuvchi qahramonlarga nisbatan o‘z munosabatlarini ifodalashga o‘rgatish kabi murakkab vazifalar turadi. Bu vazifalarni amalga oshirish uchun tarbiyachining o‘zi, bolalarni badiiy asar bilan tanishtirishdan awal, uni his etishi va tushunishi, mazmunini tahlil eta olishi zarur. Shuningdek, pedagog o‘qish va hikoya qilib berish texnikasini, ya'ni aniq diksiyani, ifodali o‘qish vositalarini (mantiqiy urg‘uni to‘g‘ri qo‘ya olish, pauza, ovoz toni va tempi) egallagan bo‘lishi kerak.
Badiiy asarning har bir janrini ifodali tarzda bolalarga yetkaza olingandagina, uning g‘oyaviy mazmunini to‘g‘ri idrok ettira olish mumkin. Bolalarda badiiy asarni idrok etish qobiliyati o‘zo‘zidan vujudga kelmaydi, uni bolaning ilk yoshidan boshlab rivojlantirish va tarbiyalash kerak, shundagina bola keyinchalik badiiy asarlarni diqqat bilan tinglashga, badiiy nutqqa e'tibor berishga o‘rganadi. Bolalar ongiga badiiy asarlarning axloqiy, cstetik mohiyatini yetkazish — bu murakkab vazifa hisoblanadi.
Turli adabiy janrlar ularni bolalarga yetkazishning turli xaraktcrini talab etadi. Kichik maktabgacha yoshdagi bolalarga ertaklarni kitobdan o‘qib bermasdan hikoya qilib bergan ma'qul, bu bolalarga emotsional ta'sir o‘tkazishni kuchaytiradi, crtakning asosiy mazmunini tushunib olishga yordam beradi. Agar tarbiyachi kitobga qarnmay,
bolalarga qarab hikoya qilsa, u xuddi bar bir bola bilan gaplashayotgandek bo‘lib, bu orqali monolog nutqni eshitish va uni tushunish malakasini tarbiyalashga erishadi. Agar ertak mazmun jihatdan uncha katta bo‘lmasa, uni ikki, hatto uch martagacha hikoya qilib berishi yokieng qiziqarli joylarini takrorlashi mumkin. Asar (ertak) hikoya qilib berilgach, bolalardan crtakdagi eng qiziqarli joylarini esga tushirib takrorlash taklif etiladi. Kichik yoshdagi bolalar uchun hajmi uncha kalta bo‘lmagan hikoya va ertaklarni, she'rlarni o‘qib berish tavsiya etiladi. O. Mahkamovning „Mushuk", X. Ermatovning „Non", „Shaf-toli", „Anor" kabi asarlari kichkintoylarda ijobiy his-tuyg4ilarnin nafosatni tarbiyalashga yordam beradi. Kichik guruhda she'r yokihikoyalar o‘qib berilgach, bolalarga o‘z hayotlaridagi shunga yaqin voqealarni cslab aylib berish taklif etifadi.
Pedagogik rahbarlikning bir maqsadga qaratilishi bolalar tomonidan badiiy asarlarning
estetik jihatlarini va ularning mazmunini, badiiy ifoda vositalarini idrok etish imkonini
yaratadiBolalar badiiy adabiyoti ularga aqliy, axloqiy va cstetik tarbiya berishda, nutqini liar taraflama rivojlantirishda va boyitishda katta ta'sir etuvchi vosita hisoblanadi. Badiiy adabiyot bolalarga jamiyat bayotini va tabiatni, kishilik dunyosining ichki his-tuyg‘ularini va o‘zaro munosabatlarni poetik obrazlarda ochib beradi, tushuntiradi. U bolaning his-tuyg‘ularini rivojlantiradi, xayolini tarbiyalaydi va o‘zbek adabiyotining eng yaxshi namunalari bilan tanishtiradi. Bu namunalar o‘zining ta'siri jihatidan xilma-xildir: hikoya orqali bolalar so‘zlarning aniqligini, ma'nodorligini anglab oladilar; she'rlardan esa ulaming musiqaviyligini, kuylanuvchanligini, ohangdorligini bilib oladilar, xalq eilaklari bolalarga tilning itbdaliligini, mazmundorligini ochib beradi, nutqning xilma-xilligini, hazil-mutoyibaga boyligini bolalarning ko‘z oldida namoyon qiladi.
Badiiy adabiyot bolalarga kishilarning hayoli va mchnatlarL ishlari va qahrarnonliklari,
bolalikdagi cng qiziqarli voqealar, ularning o‘yinlari, mehnatlari haqida hikoya qilib beradi. Badiiy adabiyot bolalarga hayotni tushuntiradi va shu orqali bola hayotiy tajribasining oilib borishiga ta'sir etadi. Badiiy adabiyot kishilarning ichki dunyosini, ularning his-tuyg‘ularini, xarak-tcrlarini ochib berishi bilan bolalarni hayajonlanishga, qahra-monlarning xattiharakatlarini baholashga va uni muhokama qilishga o‘rgatadi. Badiiy asarning eng yaxshi namunalari bolalarda axloqiy sifatlarni tarkib toptirishga: yaxshi — yomon, haq — nohaq, rost — yolg‘on va h.k. so‘zlarning ma'nosini tushunib olishlariga yordam beradi. Katta guruhlarda kitob burchagida mashg‘ulotdan tashqari vaqtda badiiy asarlar bilan tanishish maqsadida mavzular bo‘yicha kitob ko‘rgazmasi tashkil etiladi Bolalarni badiiy adabiyot bilan tanish-tirishda bolalar bog‘chasining tarbiyachisi oldida turgan vazifalar Bolalar bog‘chasi tarbiyachisining oldida bar bir badiiy asarni san'at asari sifatida bolalar ongiga yetkazish, uning mazmunini ochib berish, badiiy asarda qatnashuvchi personajlarga nisbatan emotsional munosabatda bo‘lish, muallifning lirik kechinmalarini his etishga, ya'ni asarda qatnashuvchi qahramonlarga nisbatan o‘z munosabatlarini ifodalashga o‘rgatish kabi murakkab vazifalar turadi. Bu vazifalarni amalga oshirish uchun tarbiyachining o‘zi, bolalarni badiiy asar bilan tanishtirishdan awal, uni his etishi va tushunishi, mazmunini tahlil eta olishi zarur.
Shuningdek, pedagog o‘qish va hikoya qilib berish texnikasini, ya'ni aniq diksiyani, ifodali o‘qish vositalarini (mantiqiy urg‘uni to‘g‘ri qo‘ya olish, pauza, ovoz toni va tempi) egallagan bo‘lishi kerak. Badiiy asarning har bir janrini ifodali tarzda bolalarga yetkaza olingandagina, uning g‘oyaviy mazmunini to‘g‘ri idrok ettira olish mumkin. Bolalarda badiiy asarni idrok etish qobiliyati o‘zo‘zidan vujudga kelmaydi, uni bolaning ilk yoshidan boshlab rivojlantirish va tarbiyalash kerak, shundagina bola keyinchalik badiiy asarlarni diqqat bilan tinglashga, badiiy nutqqa e'tibor berishga o‘rganadi. Bolalar ongiga badiiy asarlarning axloqiy, cstetik mohiyatini yetkazish — bu murakkab vazifa hisoblanadi. Turli adabiy janrlar ularni bolalarga yetkazishning turli xaraktcrini talab etadi. Kichik maktabgacha yoshdagi bolalarga ertaklarni kitobdan o‘qib bermasdan hikoya qilib bergan ma'qul, bu bolalarga emotsional ta'sir o‘tkazishni kuchaytiradi,
crtakning asosiy mazmunini tushunib olishga yordam beradi. Agar tarbiyachi kitobga qarnmay, bolalarga qarab hikoya qilsa, u xuddi bar bir bola bilan gaplashayotgandek bo‘lib, bu orqali monolog nutqni eshitish va uni tushunish malakasini tarbiyalashga erishadi. Agar ertak mazmun jihatdan uncha katta bo‘lmasa, uni ikki, hatto uch martagacha hikoya qilib berishi yokieng qiziqarli joylarini takrorlashi mumkin.