Тортув электор моторлар температурасини автоматик ростлаш

3.Tortuv elektor motorlar temperaturasini avtomatik rostlash
Elekrovoz va teplovozlar TEM larning sovushini tuzilmalarini avtomatlashtirish moslamalari bo‘yicha ko‘pgina ilmiy tatqiqot institutlari ilmiy-tatqiqot ishlari olib borishmoqda.
Natijada mutaxasislar tomonidan elektrovoz va teplovozlar tortuv elektor motorlarining sovutish tizimlarini modernizatsiya qilish bo‘yicha ko‘pgina takliflar berilgan. Xozirgi kunda Respublikamiz temir yo‘llarida o‘zgaruvchan tok VL60, VL80S “O‘zbekiston” seriyasidagi elektrovozlari, ER2 va Er9E xamda “AFROSIYOB” elektr poezdlari ekspluatatsiya qilinmoqda. O‘larning tortuv elektr motorlari sovutish tizimlari ventilyatorlarining xavo uzatishini rostlash tizimi bilan jixozlangan.
Ventilyatorlar orqali xavo uzatishni avtomatik ravishda elektron modemlovchi qurilmaga bog‘liq xolda-issiqlikni nazorat qilish bloki orqali amalga oshiriladi.
Ularda xovaning uzatilishi tortuv elektr motorining kirishidagi va chiqishidagi
Sovutuvchi xavo temperaturasining farqiga proporsional ravishda uzgaruvchi signal orqali uzgaradi.
Bular va kam xarakatlanuvchi tarkibdagi tortuv elektor motorni sovutish tizimida qo‘llanuvchi markazdan qochma (radial) ventilyatorlar uchun ko‘zda tutilgan bundan tashqari ventilyatorlarning TEM larni sovutish qurilmalarining unumdorligini rostlash tizimi pog‘onali shaklda o‘zgarishi mumkin;
Avtomatning rostlash tizimi OR (rostlovchi obekt) va AR ( avtomatni rostlash) larning bir-biriga bog‘lanishini tashkil etadi.
Avtomatik rostlash nazariyasiga asosan TEM- larni sovutish tizimini temperaturani rostlash obekt sifatida qarash mumkin.



Rasm 5 TEM sovutish tizimi temperaturani rostlash obekti sifatidagi struktura sxemasi.
Mazkur xolda rostlanuvchi kattamlik esa, TEM ning chulg‘amlari temperaturasi. Asosiy keraksiz tasirlar - yuklanish toki I, sovutish xavosi temperaturasi t va TEM o‘qi aylanish tezligini (rasm-5) ko‘rib chiqishni tashkil etadi.
Avtomatik rostlash AR boshqarish organi va bajaruvchi - rostlovchi qurilmadan iborat. Lokomotivlarning doimiy tasirdagi temperaturani avtomatik rostlash tuzilishni ishlab chiqishda kompressorlik juftlardan foydalanish katta imkoniyatlarni ochib beradi. Blokni kompressor matematik modelni tashkil etuvchi qurilmasi TEM ning qo‘zg‘almas va aylanuvchi chulg‘amlari temperaturasining o‘lchangan tok va kuchlanish TEM o‘qining aylanish tezligi, temperaturalar, va sovutuvchi xavo miqdori bo‘yicha aniqlash va xisoblashga imkon beradi (o‘rtacha va maksimal lokal kabi). TEM ning quzg‘almas va aylanuvchi chulg‘amlari temperaturasini o‘lchash va xisoblashni taminlovchi mikroprotsessorli qurilma boshqarish organining funksional sxemasi 2-rasimda keltirilgan

6-rasm Qo‘zg‘almas va aylanuvchi cho‘lg‘amlari temperaturasini o‘lchash va xisoblashning mikropratsessorli qurilmasini boshqarishning funksional sxemasi.

D- datchik ; Ms-analog signallari ko‘p kanalli kommutatori; ATSP-analog sonli o‘zgartgich; SRV-programmalashtirilgan kontroller; PU-boshqarish pulti, SAP-son analogli o‘zgartgich; U-kiruvchi analog signalli kuchaytirgichi, P-o‘zgartgich.

Bunday qurilma (7-rasm ) quyidagilardan iborat: sovitish elementi uchun kanal; boshqariluvchi yuritmali ventilyator; 5-temperatura datchigi -sovutuvchi element o‘zgartgich 6-bilan TEMning asosiy 9 va qo‘shimcha 10 cho‘lg‘amlarida mos xolda .

7-rasm. Matematik modellashni qo‘llagan xolda TEM qo‘zg‘almas va qo‘zg‘aluvchi cho‘lg‘amlari temperaturasini o‘lchash uchun mikropratsessorli qurilmasining prinsipial blok sxemasi .
1.TEM. 2.sovutish xavosini uzatish kanali, 3-ventilator, 4-ventilatorning rostlovchi yuritmasi, 5-temperatura datchigi, 6-kuchaytirgich, 7- kuchlanish datchigi, 8- kuchlanish datchigi, 9-asosiy qutb cho‘lg‘ami, 10-qo‘shimcha qutb cho‘lg‘ami.
11- - qiymati datchigi, 12-tok 1 datchigi 13-kuchlanish U datchigi, 14- -qiymati datchigi, 15-R qiymatini xisoblash bloki, 16- R qiymatini xisoblash bloki, 17-o‘lchash bloki, 18-R ni xisoblash bloki, 19-xisoblash bloki 20-manometr.

Kuchlanish tushushini ko‘rsatuvchi 7 va 8 datchiklar. TEM o‘qi aylanish tezligi ni ko‘rsatuvchi 11 datchik, tok datchigi 12 va TEM uchlaridagi Id kuchlanish datchigi 13, ventilyatorning uzatishiga proporsional ventilyator o‘qi aylanish tezligi datchigi 14 , TEM ning asosiy va qo‘shimcha cho‘lg‘amlariga mos xolda issiq xolatda ochiq qarshiligi R va R ni qiymatini xisoblovchi blok 18, TEM ning sovitish tizimini amalga oshiruvchi blok 19.

Temperaturani doimiy avtamatik rostlash tizimi uchun mikropratsessorli tizimni ishlab chiqishda boshqa vazifa bajaruvchi-rostlash qurilma xarakteristikalarini yaxshilashdan iborat.
Bunday qurilmalarning statik va dinamik xarakteristikalari xar xil qayta bog‘lanishli xosil qilinadigan programmalovchi jixozlarni qo‘llash asosida ancha yaxshilash mumkun. Aniqlangan natijalar ularning samaradorligini oshirish yo‘li bilan xam olinishi mumkun.
Tortuv elektr jixozlarining sovutish tizimi samaradorligi-qaerda boshqariladigan yuritmali ventilyatorlar qo‘llanilganda eng ko‘p energiya talab qiluvchi qismning temperaturasini rostlash tizimi ish rejimining samaradorligi bilan aniqlanadi .
SHuning uchun iqtisodiy samarador ish rejimi oralig‘ida ventilyator emas balki uning yuritmasi xam bo‘lishi lozim.



4-rasm. TEMlari temperaturasini mikroprotsessorli ovtomatik rostlashda bog‘liq bo‘lmagan elektr yuritmali o‘qli ventilyator va o‘qning aylanish tezligi va ventilyator g‘ildiragi kuragining burilish burchagini alohida rostlanuvchi tizimning prinsipial sxemasi: 1 va 2 – datchiklar; 3 – analog signali ko‘p kanalli kommutator; 4–ATSP; 5–programmalashtirilgan kontrolyor; 6–SAP; 7– boshqariladigan o‘qli ventilyator elektr motori bilan; 8–ventilyator g‘ildiragini burish mexanizmi boshqariladigan yuritmasi, elektr motori bilan; 9 – o‘qli ventilyator.

4-rasmda TEM temperaturasini avtomatik rostlashning bog‘liq bo‘lmagan elektr yuritmani o‘qni ventilyator va o‘qning aylanish tezligini va ventiltor g‘ildiragi kuragi egilish burchagiga bog‘liq bo‘lmagan xoldagi prinsipial elektr sxemasi keltirilgan.

Impulsli rostlovchi qurilma IRUning matematik modelining funksiyalanishida o‘qli ventilyator, ko‘p kriterniyli optimallash usullariga ega bo‘lganda – ventilyator ishlash parametrlari qiymatlarining optimal qiymatlarini tanlash imkonini beradi, o‘qning aylanish tezligi va ishchi g‘ildirak kuragining burilish burchagining eng yaxshi iqtisodiy ko‘rsatgichlarga mos kelishi (eng kam iste’mol qiladigan quvvat va eng katta FIKga ega bo‘lgan ventilyator-yuritma tizimi) mazkur yuritma FIKni xisobga olgan holda aniqlanadi. SHu bilan birga modulda IRUning samaradorligiga ta’sir etuvchi faktorlar, ya’ni sotuvchi xavo temperaturasi va tarmoq xarakteristikasining surilishi kabilar hisobga olishi mumkin.

4.