Тортув электор моторлар температурасини автоматик ростлаш

Izolyasiya sinfi	Elektr mashina elementlari
Ruxsat etilgan tempiratura ^0S
A-(sellyuloza, paxta, ipak va boshqa ipsimon materiallar) E-(sintetik parda) V-(slyuda asosli materiallar, asbest organik aralashmalari) F-(slyuda asosli materiallar, sintetik aralashmali asbest) N-(slyuda asosli materiallar, asbest, kremniy organik oyna tuqimali bog‘novchi)	Mashina chulg‘amlari, kollektor Aylanuvchi chulg‘am, quzg‘almas chulg‘am, kollektor Aylanuvchi chulg‘am, quzg‘almas chulg‘am, kollektor Aylanuvchi chulg‘am, quzg‘almas chulg‘am, kollektor Aylanuvchi chulg‘am, quzg‘almas chulg‘am, kollektor	85/100^*/95 105/115/95 120/130/95 140/155/95 160/180/105

SHuning uchun GOST2582-81 ga asosan har hil tempiraturadagi izolyasiya sinfidagi tortuv mashinalari qisimlarining sovutuvchi havo tempiraturasi +40⁰S dan oshmasligi uchun qizish tempiraturasi sovutuvchi havo tempiraturasiga nisbatan normaga keltiriladi.(jadval-1)
IZOH: Suratdagi doymiy ish rejimiga, maxramdagi esa soatli va qisqa vaqti rejimlarga tug‘ri keladi. Qolgan ma’lumotlar barcha rejimlarga mos keladi.
3.3.Elektr mashinalarning qizish va sovush tenglamalari va xarakteristikalari.
Izolyasiyaning ishlash vaqtini hisoblashda shartli ravishda tashqi muhit tempiraturasi +25⁰S deb qabul qilinadi. Izolyasiya qilinmagan qisqa tutash chulg‘am tempiraturasining ortishi bir-biriga uzaro bog‘langan qurilmalarning izolyasiyasiga ta’sir qilmaydigan darajada bo‘lishi kerak jismining barcha yuzasidan atrof muhitga berayotgan issiqlik energiyasining miqdori. V ning qiymati - issiqliq uzatish koefitsientiga, Vt/m² va jismining yuzasi S ga bog‘liq , m² issiqlik uzatish koefitsienti jism tempiraturasi va atrof muxit tempiraturaga orasidagi farq 1⁰S bo‘lganda birliq vaqti davomida jisimning birlik yuzasidan berilayotgan yorug‘lik chiqaruvchi va konveksiyalanuvchi issiqlik energiyasining (issiqlik oqimi) miqdoridir.
Jarayoning boshlanishida jisimdan atrof muhimga xar bir vaqt birligida (Vt) issiqlik energiyasi ajralayotgan bo‘lsin ,unda dt vaqt davomida- dt ga teng bo‘lgan issiqlik energiyasi ajraladi.
Bu energiyasining bir qismi jisimning qizishiga va iqqinchi qismi atrof muxitga tarqaladi.Agar dt vaqt davomida jismiga tempiraturasi dt gacha ko‘tarilsa,unda uning isishi uchun energiya miqdori sarflangan va atrof muxitga miqdordagi issiqlik energiyasi tarqalgan .SHunga asosan jisimdan ajralib chiqayotgan issiqlik energiyasi jisimning isishi uchun sarflangan va atrof muxitga tarqalgan issiqlik energiyalarining yig‘indisiga teng bo‘ladi.
Bundan jisimning qizish tenglamasi(isstqlik balansi tenglamasi)kelib chiqadi
(1)
Boshlang‘ich qizish davrida ya’ni jismining tempiraturasi va atrof muxit tempiraturasi orasidagi farq nolga teng bo‘lsa ( =0) barcha ajralayotgan issiqlik mikdori jisimning qizishiga sarflanadi.Jismining qizishi natijasida tashqi muxitga tarkaladigan tempiratura farqi va issiqlik oqimi oshib boradi. bo‘lganda bir qancha vaqt utgach jisimdan ajraladigan issiqlik atrof muhitga tarkalash boshlaydi.Jism tempiraturasining ortishi tuxtaganda va bo‘lganda turg‘un issiqlik rejimi boshlanadi.Bu rejimda bo‘ladi va qizish tenglamasi quyidagi kurinishda bo‘ladi
(2)
Bundan jismining tempiratura usishining turg‘unligi quydagicha buladi
(3)
1-tenglamaga ning qiymatini quyib 2-tenglamadan quydagini olamiz
(4)
Tenglamaning ung va chap taraflarini umumiy issiqlik uzatish(V) ga bo‘lib va S/V=T deb belgilab, qo‘yidagini olamiz
(5)
T-qiymati qizishining doyimiy vaqti yoki vaqtning issiqlik doyimiysi deb ataladi.U jism tempiraturasi uning urab turgan muhit tempiraturasi ga etguncha jismdan ajraladigan issiqlik oqimi va atrof muhitga beriladigan issiqlikning bulmagandagi vaqti bildiradi.
5-tenglamadagi o‘zgaruvchilarni bo‘lib, va intograllagandan keyin qo‘yidagini olamiz
(6)
Integralash doyimiy N boshlangich shartlar asosida aniqlanadi.Qizishning boshlanish jarayonida jism boshlangich qizish tempiraturasi ga ega bo‘ladi ,ya’ni
U xolda 6- tenglamada qo‘yidagi kurinishga ega bo‘ladi
(7)
(8)
8-tenglamani qo‘yidagi kurinishda yozish mumkin
(9)
Bundan jism tempiraturasi o‘zgarishining atrof muxit tempiraturasiga nisbatan vaqt bo‘yicha bog‘lanishini olish mumkin
(10)
Olingin tenglama doyimiy issiqlik oqimi uchun urinli bo‘ladi, chunki bo‘lganligi uchun uni qo‘yidagi kurinishda yozish mumkin
(11)



2-rasmda bir jinsli qattiq jismining undan ajralib chiqayotgan doyimiy issiqliq oqimi ning qizish egri chizig‘i keltirilgin.
2-rasm Bir jinsli qattiq jismining qizish va sovush egri chizig‘i
1-egri chiziq bo‘lgandagi boshlang‘ich qiymatiga tug‘ri keladi, 2-egri chiziq bo‘lganda 10-tenglama qo‘yidagi kurinishga ega bo‘ladi
(12)
Jismining o‘zoq davomli qizishida bo‘lganda har kanday holatda ham tempiraturaning turg‘un qiymati , ning qiymatining qanday bo‘lishiga qaramasdan bir hil bo‘lad. Amalda bo‘lganda jism tempiraturasining o‘zarishi o‘zining turg‘un holati qiymatiga erishadi.
1-egri chizig‘iga koordinata boshidan utkazilgan 3-tug‘ri chiziq (o‘rinma)jism tempiraturasining vaqt bo‘yicha ning qyimatida va atrof muxitga issiqlik uzatish umuman bo‘lmagandagi xolatini belgilaydi.
Isstqlik energiyasining ajralishi tuxtashi bilan jisimning tempiraturasi ruxsat etilgan tempiraturasi va atrof muhit tempiraturasi bo‘lmagunga qadar soviydi.
Bunda jism tempiraturasi qizishining vaqt bo‘yicha o‘zgarishi qo‘yidagi kurinishda bo‘ladi.
(13)
Bunda ning o‘rniga issiqlik ajralib chiqish tuxtagan momentga mos keluvchi ning qiymati olinadi.
Bir jinsli qattiq jismining qizish egri chizig‘i ko‘p hollarda uning sovutilish harakteri bilan aniqlanadi (erkin maydonida jisimni suniy shamollatish bilan, chegaralangan maydonda ventilyasiya yordamida). Issiqlik uzatish koefitsienti sovutilayotgan yuzaga uzatilayotgan havoning harakatlanish tezligiga bog‘liq. Bu bog‘liqlikni qo‘yidagi kurinishda keltirish mumkin.
(14)
Bunda -shamolatilayotgan yuzaning issiqlik uzatish koeffitsienti (tinch muhit) -jism sirtini shamolatishni hisobga olish koeffitsienti, -sovutiladigan yuzaga nisbatan havo harakatining tezligi.
Agar jismini shamollatish chegaralangan yuzaga amalga oshirilsa, uning sirtidagi issiqlik uzatish koefitsienti oshadi (rasm-2.a).

3- Rasm.CHegaralangan yuzada qattiq jismni shamollatish sxemasi (a) va sovutuvchi havo tempiraturasining o‘zgarishi (v)
Biroq jismining qizigan yuzasidan utuvchi sovutuvchi havo Q_B dan Q_B2 tempiraturagacha qiziydi (rasm 3, b) va uning sovush intensivligi shu yuzaga kundalang harakatlanuvchi ta’siri pasayadi.
SHuning uchun jism tempiraturasining uzgarishi Q ning shamollatish havosining boshlanishida ( ) va oxirida ( ) tempiraturaning o‘zgarishi har xil bo‘ladi. Bu ma’lum o‘rtacha tempiraturaning o‘zgaish qyimati ni atrof mo‘hit tempiraturasining jism tempiraturasi o‘zgarishiga nisbatan qo‘ydagicha yozish mumkin.
(15)



4-Rasm Bir jismli qattiq jismning har xil sovutish jarayonida qizish egri chizig‘i.
1-Erkin bushliqda bir xil issiqlik oqimi, 2-chegaralangan yuzada shamollatish, 3- erkin bushliqda shamollatish.
3-rasmda keltirilgan egri chiziqlar jismining shamollatganda turg‘un tempiraturaning o‘zgarishi va shamallatishda dan past ya’ni erkin muhitga qizishi issiqlik o‘zatish koefitsientining usishiga bo‘ladi.

Tortuv elektr mashinalari o‘zining tuzilishiga kura bir jinsli emas (izolyasiya, mis, pulat va boshqa). Motor hajmidan ajralib yaiqadigan issiqlik bir teksda emas,shunga kura mashinaning ba’zi elementlaridan ajralib chiqadigan issiqlik har xil bo‘ladi. SHuning uchun mashina qisimlarining qizish jarayoni bir jinsli qattiq jisimning qizishiga nisbatan ancha murakkab sharoitda.
Ba’zi rukxsat etilgan va aniqlashtirilgan ,aniq qizish sharoitini hisobga olgan holda bir jinsli qattiq jismining qizishi nazariyasi bo‘yicha asosiy tenglamadan foydalanib mashinaning ba’zi qisimlarining qizish tempiraturasi aniqlanadi. Masalan tortuv motorining chulg‘amini hisoblash uchun 10-tenglamadan foydalanish mumkin uning qizish ulchamlari T va ekvivalent turg‘un qiymati tajriba ma’lumotlar bilan taqqoslanadi 3-tenglamadan mashinaning chulg‘ami va kollektorning qizish tempiraturasining qizish uning doymiy ish rejimida hisoblash uchun ishlatiladi. Bu holda mashinaning ba’zi qisimlarida ajraladigan issiqlik oqimi. Quvvat isrofi kabi aniqlanadi va ularning yuzasidan ajratiladi issiklik uzatilishi koefitsienti va jism yuzasining amaldagi ulchamlari bilan hisoblanadi.