Toshkent – 2023 Mavzu 1«Menejment va marketing asoslari» fanining predmeti, mohiyati, uning maqsadi va vazifalari hamda metodi

3.8-rasm. Tashqi muhit omillari¹⁸

Marketing makromuhiti omillari kqlami keng bqlib, ularni bir necha turkum komponentlarga ajratish mumkin.

Demografik komponent omillariga eng avvalo tashkilot faoliyat yuritayotgan mamlakat aholisining tarkibi, geografik joylashuvi, tarixi, yoshi bqyicha tarkibi, Irqi, etnik va diniy e’tiqodi, oila bunyod etishi, migratsiyasi va boshqa shu kabi demografik ahamiyatga molik o’zgarishlar kiradi. Izlanishning boshlang’ich nuqtasi sifatida dune va mamlakat aholisining tabiiy qsishi, aholi tarkibidagi o’zgarishlar olinadi.
Aholi tabiiy qsishi turli mamlakatlarda turlicha bqlib, axolii yoshi tarkibiga bevosita ta’sir qtkazadi. Bu esa kqp miqdorda bqlgan aholi qatlami ehtiyojlarini va talablarini qondirish vazifasini vujudga keltiradi.
Dunyo bqyicha demografik ahamiyatga ega bqlgan tendentsiyalar quyidagilardir:
sanoati rivojlangan mamlakatlarda tug’ilish sur’atining pastligi;
aholining yosh qatlami bqyicha o’zgarishlarning intensivligi va turli-tumanligi;
oila tarkibi va tuzilishidagi o’zgarishlar;
yuqori ma’lumotlilik va mashg’ullikdagi o’zgarishlar;
aholining etnik qatlamlaridagi siljishlar va hk.
Aholi tabiiy qsishi natijalarida xar ming kishiga tqg’ri keluvchi yangi tug’ilganlar soni bilan qlchanadi. Bu kqrsatkich masalan, Germaniyada 10,4 kishini, Avstriya va Shveytsariyada qrtacha 12 kishini tashkil etadi. O’zbekiston bqyicha tabiy qsish 1996 -2000 yillarda qrtacha 27 – 29 kishini tashkil etib, shaxar aholisi miqyosida 19-20 kishiga, qishloq aholisi miqyosida esa 30-33 kishiga teng.
Bevosita O’zbekistonda aholi tarkibida bolalar sonining kqpligi, yangi oilalar vujudga kelishining ortib borishi oqibatida yuqorida qayd etilgan turkumdagi talabning qta sezilarli bqlganligini kuzatish mumkin. Xususan, bolalar kiyim –kechaklari, poyabzallari, qqish anjomlariga bqlgan talab hozirgi paytgacha xam tqliq qondirilmagan. Bolalar poyabzali, kiyim-kechagi ishlab chiqaruvchi mahalliy tashkilotlarga davlat tomonidan yaratilgan imtiyozlarga qaramay, xali ushbu talabni qondirish uchun boshqa mamlakatlardan ko’plab shu turdagi mahsulotlar kelitirilmoqda.
Iqtisodiyot omillari tarkibiga yalpi milliy daromad, narxlarning yalpi o’zgarishi, turmush darajasi, iste’mol qobiliyati va bashqa shu kabi mamlakatdagi xaridorlik salohiyatini aks ettiruvchi kqrsatkichlar va ularning o’zgarishi kiradi.
Tabiiy iqlim sharoiti omillari xususida suz borganda avvalo moddiy resurslarni tejash, atrof tabiiy muhitini saqlash bqyicha harakatlarning ildam tus olishini ta’kidlash lozim.
Tashkilotlarning turli qadoqlash vositalarida mahsulot ishlab chiqarishlari, individual iste’mol uchun kqproq qadoqlangan mahsulotlar kqlamining ortishi, atrof muhitni turli chiqindilardan (polietilen, polipropilen, alyuminiy, shisha idishlar, plastmassa idishlar) saqlash vazifasini ham vujudga keltirdi. Mavjud va foydalanilayotgan suv, havo va er sifatini saqlab qolish uchun qat’iy cheklashlar va majburiyatlarni ishlab chiqishni talab etdi.