Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

1. Normativ xususiyatga ega bo‘lgan tarkibiy elementlar:
a) huquq; b) huquq tizimi; d) huquqiy prinsiplar; e) huquqning manbalari.
2. Harakatda (muayyan jarayon orqali) ifodalanadigan tarkibiy 
elementlar:
1 
Qаrаng: Матузов Н.И. Правовая система и личность. – Саратов. 1987. – 26-bet.

---

347
XVI bob.
 Huquqiy tizim
va huquqiy islohot
a) huquq ijodkorligi; b) huquqni amalga oshirish, qo‘llash jarayoni; 
d) huquqiy munosabatlar; e) huquqiy tartibga solish mexanizmi;
3. G‘oyaviy-mafkuraviy mazmunga ega bo‘lgan elementlar:
a) huquqiy ong; b) huquqiy madaniyat; d) huquqiy mafkura; e) huquqiy 
siyosat; f) yuridik fan (huquqiy tafakkur); g) qonuniylik muhiti va huquqiy 
tartibot rejimi.
4. Tashkiliy tarkibiy elementlar:
a) yuridik muassasalar: huquqiy faoliyat bilan shug‘ullanuvchi davlat or-
ganlari va huquqni muhofaza qiluvchi idoralar.
Huquqiy tizimni tushunishda uning tarkibiy qismlari mazmunini chuqur 
bilish muhim ahamiyat kasb etadi. Quyidagi elementlar bir butun yaxlit holda 
huquqiy tizimni tashkil etadi: huquq, huquq tizimi, huquqiy tamoyillar, huquq 
ijodkorligi, huquqni amalga oshirish, huquqiy munosabatlar, huquqiy tartibga 
solish mexanizmi, yuridik muassasalar tizimi, yuridik amaliyot, huquqiy siyo-
sat, huquqiy mafkura, huquqiy ong, huquqiy madaniyat va boshqalar. Huquqiy 
tizimning har bir elementiga alohida to‘xtalamiz.
Huquq – jamiyatdagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi, fuqaro-
larning hayotiy faoliyatini belgilab beruvchi, davlat tomonidan qabul qilingan 
yoki ma’qullangan yashash qoidalari tizimidir.
Yuqorida ta’kidlanganidek, 
huquq tizimi – bu huquqning tarkibiy 
tuzilishi bo‘lib, o‘z tarkibiga huquq normalari, huquq institutlari va huquq 
sohalarini qamrab oladi. Huquq tizimi huquq normalarining tashkiliy tu-
zilishi bo‘lib, uning mavjud bo‘lishi obyektiv shart-sharoitlarga (milliy, 
madaniy, tarixiy va sh.k.) bog‘liq va huquqning ichki tuzilishini ifodalaydi. 
Huquq tizimi huquqiy tizimning normativ asosi hisoblanib, boshqa tarkibiy 
elementlarning shakllantiruvchi va harakatini tartibga soluvchi birlamchi 
omil sifatida namoyon bo‘ladi.