Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Majburiyat yuklovchi normalar – ya’ni, qanday harakatlarni sodir 
etish 
lozimligini ko‘rsatuvchi normalar. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasining 50-moddasiga binoan, «Fuqarolar atrof tabiiy muhitga ehti-
yotkorona munosabatda bo‘lishga majburdirlar». Yana bir misol: «O‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisi Senati to‘g‘risidagi»gi konstitutsiyaviy qonunning 
28-moddasiga ko‘ra, Prezident imzolashni rad etib, qayta ko‘rib chiqish uchun 
yuborgan qonun Senat a’zolari umumiy sonining kamida uchdan ikki qismidan 
iborat ko‘pchilik ovozi bilan ma’qullansa, uni Prezident o‘n to‘rt kun ichida 
imzolashga va e’lon qilishga majbur
2
.
Man qiluvchi normalar – ya’ni, huquq subyektiga muayyan xatti-hara-
katlarni sodir etishini 
man qiluvchi normalar. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasining 57-moddasida «maxfiy jamiyatlar va uyushmalar tuzish 
taqiqlanadi», deb ko‘rsatilagan va bu qoida man etish xarakteriga ega.
1 
O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksi / Rasmiy nashr. Toshkent «Аdolat». 2015-y.
2 
O‘zbekiston Respublikasining 2002-yil 12-dekabrdagi «O‘zbekiston Respublikasi Оliy Majlisi Senati 
to‘g‘risidagi»gi Konstitutsiyaviy qonuni.

---

264
Odilqoriyev X.T. 
Davlat va huquq nazariyasi
Ba’zi huquq normalari ham vakolat beruvchi, ham majburiyat yuklovchi 
yoki man etuvchi xarakterga ega bo‘lishi mumkin. Masalan, Jinoyat-protses-
sual kodeksining 15-moddasi mazmuniga muvofiq, sud, prokuratura, tergovchi 
va surishtiruvchi jinoyat alomatlari hamda asoslari mavjud bo‘lgan taqdirda o‘z 
vakolat(jinoyat ishini qo‘zg‘atishga bo‘lgan huquq)lari doirasida jinoyat ishini 
qo‘zg‘atishlari shart
1
. Ushbu huquq normasi, bir tomondan, sanab o‘tilgan sub-
yektlarga jinoyat ishini qo‘zg‘atishga vakolat bermoqda va ayni paytda, jinoyat 
ishini qo‘zg‘atishni ularga muqarrar ravishda majburiyat tarzida yuklamoqda.