Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Huquqiy madaniyat deganda, jamiyatning qonunchilik darajasi, 
mavjud qonunlardan aholining xabardorlik darajasi, fuqarolarning, man-
sabdor shaxslarning huquq normalariga rioya qilishi va ularni bajarmagan 
shaxslarga nisbatan murosasiz bo‘lishi tushuniladi. Huquqiy madaniyat 
shartli ravishda jamiyat va shaxs huquqiy madaniyatiga ajratiladi. Jamiyat-
ning huquqiy madaniyati huquqiy ongning, qonuniylikning, qonunlarni ta-
1 
Qаrаng: Fischer Hugo. Theori der Kultur. Das kulturelle Kraftsteld. Stuftgart, 1965; Боль А. 
Социология культуры. – М., 1973.
2 
Kroeber A, Kluchonu C. Cullture // Anaeitical Review of Concepts and Debinifions. Cambride. – 
Mass., 1952.
3 
Qаrаng: Сальников В.П. Социалистическая правовая культура. – Саратов, 1989. – 5–12-betlar.

---

287
XIII bob.
 Huquqiy ong
va huquqiy madaniyat
komillashtirish va huquqiy tajribaning muayyan darajasini aks ettiradigan 
hamda insoniyat huquq sohasida yaratgan butun boyliklarni qamrab oladi-
gan ijtimoiy madaniyatning bir turi sifatida ko‘riladi. Jamiyatning huquqiy 
madaniyati shaxs erkinligi va xavfsizligi, inson huquqlarini ta’minlash, uning 
huquqiy himoya etilishi va ijtimoiy faolligini kafolatlash uchun zamin bo‘lib 
hisoblanadi. Shaxsning huquqiy madaniyati jamiyat huquqiy madaniyatining 
uzviy tarkibiy qismidir. Bu faoliyat huquq sohasida jamiyat taraqqiyotiga va 
uning madaniyatiga mos keladi, natijada shaxs va jamiyatning doimiy huquqiy 
boyishi sodir bo‘ladi. Shubhasiz, shaxsning yuksak huquqiy madaniyati 
jamiyat taraqqiyotini ta’minlaydi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti o‘zining deyarli barcha chiqishlarida 
huquqiy madaniyatning ahamiyatiga, uni yuksaltirish masalalariga e’tibor 
qaratadi. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganligi-
ning 24 yilligiga bag‘ishlangan (2016-yil 7-dekabr) ma’ruzasida shunday dedi: 
«Qonun ustuvorligini ta’minlashda huquqiy madaniyatni yuksaltirish, fuqaro-
larni qonunga hurmat ruhida tarbiyalash muhim ahamiyat kasb etadi»
1
.
Sh. Mirziyoev «Parlamentimiz haqiqiy demokratiya maktabiga aylanishi, 
islohotlarning tashabbuskori va asosiy ijrochisi bo‘lishi kerak» nomli ma’ruzasida 
siyosiy partiyalar, ularning parlamentdagi fraksiyalar va deputatlarning faoli-
yatini tanqidiy tahlil qilib, quyidagi fikrlarni bayon etdi: «Deputatlarning ish 
uslubini takomillashtirish, aholining huquqiy madaniyatini oshirish maqsadida 
siyosiy partiyalar orqali «Markaz – viloyat – tuman» tartibida ishlaydigan 
yangi tizimni joriy etish ayni muddao bo‘lar edi»
2
.
«Jamiyatning demokratiya yo‘lidan jadal rivojlanishi va bu borada amalga 
oshirilayotgan islohotlarning muvaffaqiyati ko‘p jihatdan odamlarning huquqiy 
ongi va huquqiy madaniyat darajasiga bog‘liqdir. Yuksak huquqiy madaniyat – 
demokratik jamiyat poydevori va huquqiy tizimning yetuklik ko‘rsatkichidir. 
Shu munosabat bilan, bugungi siyosiy-huquqiy voqelikni hisobga olgan hol-
da, mamlakatimizda huquqiy ta’lim va ma’rifatni, jamiyatda huquqiy bilimlar 
targ‘ibotini tubdan yaxshilashga yo‘naltirilgan maqsadli keng ko‘lamli chora-
tadbirlar dasturini ishlab chiqish zarur. Ushbu dasturning amalga oshirilishi 
aholining inson huquq va erkinliklariga nisbatan hurmat bilan munosabat-
da bo‘lishini, fuqarolarda qonunga itoatkorlik tuyg‘usining yanada ortishini 
ta’minlaydi»
3
.
1 
Mirziyoyеv Sh. Qоnun ustuvоrligi vа insоn mаnfааtlаrini tа’minlаsh – yurt tаrаqqiyoti vа хаlq 
fаrоvоnligining gаrоvi. – T., 2017. – 10-bеt.
2 
Хаlq so‘zi, 2017-yil 13-iyul.
3 
Kаrimоv I.А. Mаmlаkаtimizdа dеmоkrаtik islоhоtlаrni yanаdа chuqurlаshtirish vа fuqаrоlik jаmiyatini 
rivоjlаntirish kоnsеpsiyasi. – T.: 2010. – 27-bet.

---