Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Qonuniylikni 
ta’minlashda 
Konstitutsiyaning 
ahamiyati
3-§.

---

439
XXI bob.
 Qonuniylik va 
huquqiy tartibot. Intizom
g‘oya va talablarni aholi, ayniqsa, yoshlar ongiga singdirish faoliyati muntazam 
tus oldi. Ommaviy axborot vositalarida Konstitutsiyaning mazmuni, mohiyati, 
jamiyat hayotida tutgan o‘rni, inson va fuqarolarning huquq va erkinliklarini 
ta’minlashdagi ahamiyatini yoritish keng o‘rin egalladi. 
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 3-bobida Konstitutsiya va 
qonunlarning ustunligi prinsipi mustahkamlangan. Unga ko‘ra, O‘zbekiston 
Respublikasida Konstitutsiya va qonunlarning ustunligi so‘zsiz tan olinadi. 
Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar 
Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish ko‘radilar. Konstitutsiyaning birorta 
qoidasi O‘zbekiston Respublikasi huquq va manfaatlariga zarar yetkazadigan 
tarzda talqin etilishi, birorta ham qonun yoki boshqa normativ-huquqiy hujjat 
Konstitutsiya normalariga va qoidalariga zid kelishi mumkin emas (15–16-mod-
dalar).
Qonuniylikning belgilaridan biri bo‘lgan barcha huquq subyektlari 
uchun qonun talablarining istisnosiz majburiyligini jamiyatdagi demokratik 
teng huquqlilik prinsipidan ajratib bo‘lmaydi. Qonun hamma uchun joriy qili-
nadi. Qonun oldida hamma teng. Qonunni bajarmaganlik yoki buzganlik 
uchun kim bo‘lishidan qat’i nazar, javobgarlikka tortiladi va buning uchun u 
asos hisoblanadi. Jamiyatda davlat organlari va jamoa tashkilotlari, shuning-
dek, mansabdor shaxslar va fuqarolar uchun qonun (huquq) talablariga rioya 
etish majburiyati tengdir.
Shunday qilib, Konstitutsiya jamiyat hayotida qonuniylikka rioya 
etilishining negizi hisoblanadi. Fuqarolarning umumiy madaniy saviyasi, dav-
lat apparati xizmatchilarining huquqiy bilim darajasining yuksakligi qonuniy-
likni ta’minlashning muhim omilidir.
 
Huquqni amalga oshirish va huquqiy 
norma talablarini bajarish qonuniylikning 
asosiy talabidir. Bu talabning amalga oshiri-
lishi, erkin ijtimoiy munosabatlarda shunday 
tartibni o‘rnatishga olib kelishi kerakki, bunda subyektiv huquq qarshiliksiz 
amalga oshirilishi, yuridik majburiyatlar esa, og‘ishmay bajarilishi lozim. Qo-
nuniylik asosida o‘rnatilgan bunday tartibot huquqiy tartibot deyiladi. Demak, 
huquqiy tartibot qonuniylik talablarini amalga oshirish asosida vujudga kelgan 
ijtimoiy munosabatlarning muayyan holatidir. Qonuniylik bilan huquqiy tartibot 
bir-biridan farq qiladi: qonuniylikning mazmuni huquqiy normalarga qat’iy va 
og‘ishmay rioya etishda ifodalansa, huquqiy tartibot esa, ijtimoiy munosabatlar 
ishtirokchilarining xulq-atvori, ularning subyektiv huquq va majburiyatlariga