Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi
Download 6.22 Mb. Pdf ko'rish
|
3.Davlat va huquq nazariyasi
- Bu sahifa navigatsiya:
- Konfederatsiya
|
hududiy, milliy
va milliy-hududiy federatsiya. 94 Odilqoriyev X.T. Davlat va huquq nazariyasi Hududiy federatsiya mamlakatni hududiy belgisi bo‘yicha taqsimlash prinsipiga asoslangan. Bu qoidaga ko‘ra, hududi juda katta bo‘lgan davlatlar- da, boshqaruvni osonlashtirish maqsadida federatsiya tuziladi. Federatsiyaning ushbu turini tashkil etuvchi davlat tuzilmalari suveren bo‘lmaydi. Subyektlar xalqaro munosabatlarda bevosita ishtirok etish huquqidan konstitutsiya bilan mahrum etilgan bo‘lib, ularning ittifoqdan bir tomonlama chiqishi taqiqlangan. Qurolli kuchlarni ittifoq idorasi boshqaradi. AQSh, Braziliya, Meksika hududiy federatsiyalarga misol bo‘ladi. Milliy federatsiyalarda subyektlar, ularda yashovchi millatlar mustaqilligi asosida tuziladi. Qoidaga ko‘ra, milliy federatsiya mustahkam tuzilma bo‘lib hisoblanadi. Milliy federatsiyanng asosiy xususiyati ko‘ra, federatsiya subyekt- lari – milliy davlatlar va milliy davlat tuzilmalaaridan iborat bo‘lib, ular asosan subyektlarning ixtiyoriylik prinsipiga muvofiq birlashadilar. Katta va kichik millatlar suvereniteti kafolatlanadi hamda oliy davlat idoralari federatsiya subyektlarining vakillaridan tashkil etiladi. Mazkur federatsiyaga birlashgan barcha millatlar o‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqiga ega bo‘ladilar. Sobiq Yugoslaviya Ittifoq Respublikasi (Serbiya va Chernogoriyaning ittifoqi edi), Chexoslovakiya (1993-yilda Chexiya va Slovakiyaga ajralib ketgan) ittifoqlari milliy federatsiyalarga misol bo‘ladi oladi. Milliy-hududiy federatsiyalar federatsiyalarning alohida turi hisoblanib, ittifoqni shakllantirish asosida ham milliy, ham hududiy prinsip yotadi. Milliy- hududiy federatsiyalarga: Rossiya Federatsiyasi (72 subyekt, ularda yashovchi millatlar, xususan, subyektda ko‘pchilikni tashkil etmaydigan millatlar asosida tashkil topgan hamda asosan rus aholisi istiqomat qiladigan 57 subyekt – hududiy tuzilmadan iborat); Germaniya (aholisi, o‘tmishda nemis millatiga yaqin bo‘lgan aholidan iborat 16 hududiy tuzilma – yerlardan iborat). Davlat tuzilish shaklining yana bir turi – bu konfederatsiyadir. Konfederatsiya bir necha davlatlarning ayrim muhim sohalar, ya’ni iqtisodiy, siyosiy, mudofaa masalalari bo‘yicha tuzgan ittifoqidir. Konfederatsi- yada yagona davlat hududi, yagona fuqarolik bo‘lmaydi. Konfederatsiya bu to‘la mustaqil davlatlarning ayrim sohalar bo‘yicha tuzadigan ko‘ngilli ittifoqidir. Konfederatsiya davlat tuzilish shakli hisoblanib, u shartnoma yoki bitim aso- sida tuziladi hamda muvaqqat xarakterga ega bo‘ladi. Ular keyinchalik asosiy maqsadga erishganidan so‘ng tarqalib ketishi yoki tuzilgan ittifoqni mustah- kamlab federatsiyaga o‘tishi, yoxud qo‘shilib unitar davlat bo‘lib ketishi ham mumkin. Konfederatsiyaning federatsiyadan farqi shuki, federatsiya alohida dav- latlarning yagona davlatga birlashish borasidagi ittifoqi bo‘lsa, konfederatsiya mustaqil davlatlarning cheklangan sohalardagi ittifoqidir, ya’ni konfederatsiya |
