Tоshkеnt aхbоrоt tехnоlоgiyalari univеrsitеti

15 

II. Kvant shifrlash va teleportatsiyasi 

Kvant zarrachalari, ayniqsa o‘zaro «bog‘lab qo‘yilgan» zarrachalar axborotni 

maxfiy shifr bilan uzatish imkonini beradi va bunda shifr kaliti ham ushbu 

zarralarning o‘zi bo‘ladi. 

Kvant chigalligi bo‘yicha eng ilg‘or mutaxassislardan biri Anton Saylinger 

2004-yilda «bir martalik bloknot» deb nomlanuvchi va tomoshabopligiga ko‘ra, 

barcha laboratoriya tadqiqotlaridan ham dov beruvchi kvant tajribasini amalga 

oshirdi. U Avstriya poytaxti Venada joylashgan Avstriya banki va Vena shahar 

ma’muriyati orasidagi suvoqova tarmog‘idan 500 metrlik kabel o‘tkazib, uning 

yordamida, kvant shifrlashni qo‘llash orqali, ma’muriyat fondidan bankdagi 

universitet hisobraqamiga 3000 yevro o‘tkazib bergan. 

Kvant teleportatsiyasida kvant obyekti haqidagi axborot chigallashgan 

zarralar orqali uzatiladi va o‘qiladi. Bunda mazkur zarralar aloqa kanalining chetki 

nuqtalari bo‘ladi. 

Kvant teleportatsiyasi axborotni yorug‘lik tezligidan kattaroq tezlikda uzatish 

imkonini bermaydi, chunki, bunda, avvaliga oddiy aloqa kanali orqali, narigi 

tarafga teleportatsiya qanday qilinishi haqida yo‘riqnoma jo‘natish kerak bo‘ladi. 

Lekin, shu bilan birga, kvant obyektining klonlanishi, ya’ni, aynan shunday 

nusxasi hosil qilinishiga bo‘lgan ta’qiq o‘z kuchini yo‘qotadi. Kvant 

teleportatsiyasida kvant obyekti haqidagi axborot bir nuqtadan boshqasiga 

ko‘chirib o‘tkaziladi. Original esa yo‘q bo‘lib ketadi.