Toshkent arxitektura-qurilish instituti bino va inshootlar qurilishi fakulteti “Boshqaruv psixologiyasi” fani

Lyoss gruntlaridagi ohak nafaqat zarralararo bog'lanish qobig’i, balki alohida zarra sifatida ham uchraydi.

Lyoss grantlarining o‘ziga xos xususiyatlaridan biri ular tarkibida tik

yo'nalgan chuqurchalar, yoki serteshik shaklidagi oddiy ko'z ilg'aydigan

yirik g'ovaklaming mavjudligidir. Yirik g'ovaklarnmg miqdori ko ‘pincha

grunt hajmining 1/3 qismini tashkil etadi. G‘ovaklar orqali suv osongina

gruntning chuqur qatlamlariga kirib boradi. Ushbu gnintlar zarralarini

o’zaro bog’lovchi kuchlar suvga nisbatan zaif bog'langaniigi bois

namlanish ta’sirida tezda bo'kish holati yuzaga keladi va natijada

bog’lovchi kuchlar yo‘qolib, gruntda o ’ta cho‘kish yuz beradi. Aksariyat

hollarda zaminning notekis o'ta cho'kishi bilan bog’liq bunday jarayon

har qanday inshootni zararlantirishi muqarrardir.

Loyli gruntlar zichlanish jarayonida zarralarning o'zaro yaqinlashuvi oqibatida ularning tutashuv maydoni kengayadi. Bu, o'z navbatida, bog‘lanish kuchi (cw) ning ortishi bilan bog’liq.

Tashqi yuk ta’sirida gruntlaming zichlanishi hamma vaqt qoldiqli deformatsiyani yuzaga keltiradi. Grunt qancha g'ovale bo’lsa, qoldiqli deformatsiya miqdori shuncha yuqori bo'ladi. Gruntlarga xos bo'lgan ushbu xususiyat gruntlar mexanikasi ilmining asosiy qonuniyatlaridan birini tashkil etadi.

3. Loyli gruntlarning davomiy cho‘kishi.

Qadim zamonlardan beri odamlar loyli gruntlarda barpo etilgan ba’zi inshootlarni uzoq vaqt davomida beto'xtov cho'kish holatining guvohi bo‘lib kelganlar.

Ko‘plab olimlar Italiyaning Piza shahrida XII asida bunyod etilgan hozirgi vaqtgacha og’ishi davom etib kelayotgan minorani mazkur holatni yoritishda yorqin dalil sifatida keltiradilar (7.10-rasm). Bu noyob insboot Arno daryosi sohillarida barpo etilgandan so‘ng o ‘tgan davr mobaynida nihoyatda sekin siljish bilan kechadigan notekis cho'kishni boshidan kechirib kelmoqda. Baiandligi 54,5 m bo‘lgan minora hozirgi davrga kelib 320 sm ga cho‘kkanligi qayd etiladi. Uning yaiqori qismini tik o'qqa nisbatan qiyshayib chetlashuvi 529 sm ni tashkil etadi. Olimlaming kuzatuvi so‘nggi vaqtdagi cho'kish tezligi yiliga 2 mm ekanligini ko‘rsatdi. Minora zaminida yupqa qatlamli qumlar ostida qalin qatlamli yumshoq holatdagi loyli gruntlar joylashgan.