Toshkent arxitektura qurilish instituti surayyo Adilovna Qodirova Nigora Xusanboyevna Mirzaahmedova

Balyasina – balyustadaning vertikal ustunchasi; 

---

133 
Barokko – dekorativ serhashamligi, dinamikligi, shakllarning murakkabligi 
va qirralarining egri chiziqli ekanligi, manzarali tasvirlarga boyligi bilan ajralib 
turuvchi XVI asr oxiri-XVIII asr o‘rtalaridagi badiiy va arxitekturaviy uslub; 
Blok – seksiyali metod – uylarni industrial qurishning zamonaviy metodi. 
Bunda detallarning komplekti butun uy uchun emas balki uning bir qismi bir qancha 
kvartiralarni zinali –liftli tugun bilan birlashtiruvchi ya’ni blok – seksiya uchun 
tayyorlanadi. Turli blok – seksiyalarni kombinatsiyalar asosida birlashtirish orqali 
murakkab konfiguratsiyali, har xil qavatga ega bo‘lgan uylarni qurish mumkin. 
Ularni berilgan uchastka sharoitlariga osongina moslashtirish, ensiz to‘rtburchak 
shaklidagi an’anaviy uylardan ko‘ra ko‘proq arxitekturaviy badiiy sifatlarga ega. 
Vantlar – egilgan holda tortilgan qayishqoq elementlar odatda osma 
konstruksiyalarni (katta oraliqli yopilma, ko‘prik yoki magtilarni) mahkamlashda 
qo‘llaniladigan po‘lat troslar. 
Vitraj – shishadan yasalgan dekorativ kompozitsiya. Gotika soborlardan 
inter’er derazalarda rangli vitrajlar yorug‘likni turli ranglarda tovlantirgan. 
Zamonaviy arxitekturada “vitraj” so‘zi bino tarzining shisha bilan to‘liq qoplpnishini 
anglatadi. (Ko‘p hollarda konstruksiyalarda metall panjaralar). 
Gotika –XII asrda Fransiyada paydo bo‘lgan va o‘rta asrlarning oxirlarida 
butun G‘arbiy Yevropada keng tarqalgan arxitekturaviy uslub. Arxitekturaviy 
shakllarning vertikal ritmga bo‘ysunganligi bilan, qovurg‘a (nervyura)larda 
o‘rnashgan o‘tkir uchli gumbazlari bilan, toshga o‘yilgan naqshlari va haykalli 
bezaklari bilan ajralib turadi. Gotika soborida uchi o‘tkir gumbaz yordamchi ravoq 
arkbutanlar orqali tashqi ustunga (kontrfors)larga tayanadi. 
Dominanta – arxitekturaviy majmuaning bosh binosi; arxitekturaviy 
kompozitsiyaning vertikal aksenti. 
Daromadli uy (doxodnыy dom) – kvartiralardan tashkil topgan ko‘p qavatli 
ijaraga beriladigan uy. XIX asrning oxirida Moskva va Peterburgda kvartalning 
perimetri bo‘ylab zich joylashtirishga mo‘ljallangan quruq ko‘rinishidagi hovliga 
ega bo‘lgan daromadli uyning maxsus turi shakllangan. 
Kommuna uyi faol ijtimoiy xizmat ko‘rsatishga mo‘ljallangan turar joy binosi. 
Kommuna uyi 20-30 yillarda sovet arxitektorlari tomonidan “kelajagi porloq” 
turar joy turi deb loyiha qilingan. Kommuna uylari tarkibidagi minimal turar joy 

---

134 
yacheykalarining maydonlarini kamaytirish, tejash hisobiga ijtimoiy funksiyalarni 
bajaruvchi xonalar – oshxona, bolalar bog‘chasi va yaslisi, kir yuvish xonalari, klub 
xonalari, xo‘jalik xonalari va boshqalarning soni ko‘paytirilgan. Davr shuni 
ko‘rsatadiki, ongli turmushni kommuna uylari asosida “jamoat turmushiga” 
almashtirish g‘oyasi ham xayol bo‘lib chiqdi va amalga oshadi.
Oltin kesim – AS kesimni ikki qismga shunday nisbatda bo‘lish nazarda 
tutiladiki, uning katta qismi AV kichik qismi VSga qanday nisbatda bo‘lsa ,AS 
kesimning o‘zi ham AV kesimga shu nisbatda bo‘ladi (ya’ni, AV:VS =AS:AV).Bu 
nisbat taxminan 5/3 ga teng, aniqrog‘i 8/3, 13/8 va h.k.. Oltin kesim qoidasi ko‘p 
hollarda arxitektura inshootining qismlari o‘rtasida mukammal muvozanatga yaqin 
nisbatlarni topish uchun qo‘llanadi. “Oltin kesim” atamasini Leonardo da Vinchi 
kiritgan.