Toshkent axborot texnologiyalari universiteti ganiev salim karimovich karimov madjit malikovich tashev komil axmatovich axborot xavfsizligi

6
5
1
2
3
4
8
7
6
5
1
2
3
4
8
7
6
5
1
2
3
4
8
7
5.5-rasm. 8-elementli jadval va Gamilton marshrutlari variantlari. 
Jadvaldan simvollar element nomerlari kelishi tartibida o‘qiladi. 
Misol. Dastlabki matn T
0
«O‘RIN ALMASHTIRISH USULI»ni shifrlash 
talab etilsin. Kalit va shifrlangan bloklar uzunligi mos holda quyidagilarga teng: 
K=<2,1,1>, L=4. Shifrlash uchun 5.5-rasmda keltirilgan jadval va ikkita 
marshrutdan foydalaniladi. Berilgan shartlar uchun matritsalari to‘ldirilgan 
marshrutlar 5.6-rasmda keltirilgan ko‘rinishga ega. 
A
_
O’
R
I
N
M
L
I
R
A
SH
T
I
_
SH
I
D
M
E
T
O
*
*
 
5.6-rasm. Gamilton marshruti yordamida shifrlash misoli. 
1-qadam. Dastlabki matn uchta blokka ajratiladi. B1=, 
B2=, B3=; 
2-qadam. 2,1,1 marshrutli uchta matritsa to‘ldiriladi; 
3-qadam. Marshrutlarga binoan simvollarni joy-joyiga qo‘yish orqali 

---

91 
shifrmatnni hosil qilish. 
T
1
= 
4-qadam. Shifrmatnni bloklarga ajratish.
T
1
= 
Amaliyotda o‘rin almashtirish usulini amalga oshiruvchi maxsus apparat 
vositalar katta ahamiyatga ega (5.7-rasm). 
Shifrlash
Rasshifrovka qilish
1
1
0
1
1
0
0
1
0
1
0
0
0
1
1
1
0
1
0
1
1
1
0
1
0
1
0
1
1
1
0
0
5.7-rasm. O‘rin almashtirish sxemasi. 
Dastlabki axborot blokining parallel ikkili kodi (masalan, ikki bayt) sxemaga 
beriladi. Ichki kommutasiya hisobiga sxemada bitlarning bloklardagi o‘rinlari 
almashtiriladi. Rasshifrovka qilish uchun esa shemaning kirish va chiqish yo‘llari 
o‘zaro almashtiriladi. 
O‘rin almashtirish usullarining amalga oshirilishi sodda bo‘lsada, ular ikkita 
jiddiy kamchiliklarga ega. Birinchidan, bu usullarni statistik ishlash orqali fosh 
qilish mumkin. Ikkinchidan, agar dastlabki matn uzunligi K simvollardan tashkil 

---

92 
topgan bloklarga ajratilsa, shifrni fosh etish uchun shifrlash tizimiga bittasidan 
boshqa barcha simvollari bir xil bo‘lgan test axborotining K-1 blokini yuborish 
kifoya.