Тошкент Давлат Авиация Институти

1.2. СТРАТЕГИК МЕНЕЖМЕНТНИНГ АСОСИЙ ВАЗИФАЛАРИ 
 
Стратегия фирманинг самарали бошқаришда бизнесга боғлиқ бўлган жуда кўп 
рақобатқобил ҳаракатлари ва қулай йўлларини ўз ичига олади. Умумий маънода стратегия 
- бу фирманинг тутган йўлини мустаҳкамлашга, истеъмолчиларнинг талабини 
қондиришга ва ўз олдига қўйилган мақсадларига эришишга қаратилган режали 
бошқаришдир. Бошқарувчилар (менежерлар) компания қайси йўналишда ривожланишни 
аниқлаш ва ҳаракат усулини танлашда асосли қарорлар қабул қилиши учун стратегияни 
ишлаб чиқадилар. Менежерлар томонидан компания олдида турган ҳамма амалга оширса 
бўладиган ривожланиш йўллари ва ҳаракат усулларидан компания ривожланадиган битта 
йўналишни танлаши, аниқ бир стратегияни танлаш ҳисобланади. Стратегиясиз 
мененжернинг ўйлаб турган ҳаракат режаси, бизнес оламида иcтaлган натижаларга 
эришиш учун ягона дастури йўқдир. Демак, стратегияли бошқариш фирмани ҳамма 
асосий хизматлар ва бўлинмаларни яъни таъминот, ишлаб чиқариш, молия, маркетинг, 
ходимлар, фаолияти илмий тажрибалар ва ишлаб чиқаришнинг бошқа бўғинларини 
қамраб олади. Бундай стратегияда ҳар бир ходимга алоҳида вазифа белгиланган бўлади. 
Корхона бозор иқтисодий моделларида фаолият кўрсатшп учун иқтисодий 
ўзгаришлар ва ноаниқликларни олдиндан кўра билиш, корхонани ривожланиш 
концепциясини белгилаш, ташкилот ва унинг бўлимларини самарали бошқаришни олиб 
боришни тақозо этади. Ушбу ҳолатга аниқлик киритиш учун стратегик менежмент ёки 
бошқарув фанини ўрганмоқлик лозим. Жамоа ва истеъмолчиларнинг талаблари бозордаги 
рақобат муҳитини кескинлашуви ҳамда корхона ресурсларини оқилона фойдаланиш 
стратегиясини ишлаб чиқишни ва унга амал қилишни талаб қилади. 
Менежмент асосчиларидан бири Р.Уотерман стратегик менежментнинг 
зарурлигини қуйидагича ифодалаган: "Келажак асосан кутилмаган ҳодисаларга бой 
бўлгани учунгина стратегия зарурдир". 
Иқтисодиётдаги эволюцион ўзгаришлар, албатта бошқарув тизимига ҳам таъсир 
кўрсатади ва унинг такомиллашув йўналишларини белгилайди. Ушбу ривожланишда 
хорижий тажрибани инобатга олиш ҳамда, Ўзбекистон Республикасининг ҳусусиятига 
қараб, ижобий ёндошган ҳолатда корхоналар ривожланишини стратегиясининг белгилаш 
бошқарув тизим эволюциясини ўзаги ҳисобланади. 
Корхона асосий фаолиятини назорати қуйидаги даврларда тақсимланади: 

---

9 
Биринчи давр - одатий, яъни ташкилотнинг ишлаб чиқариш русуми -узоқ муддатда 
маҳсулот тури ўзгармаган ҳолатда ишлаб чиқарилади. Бу ҳолатда оммавий ишлаб 
чиқаришни такомиллаштирилиб, маҳсулотнинг таннархини пасайишига эътибор 
берилади. Асосий мақсад фойдани ошириш бўладиган бўлса, у ишлаб чиқаришининг 
самарадорлигини ошириш ҳисобига эришилади. 
Бошқарув жараёни ўзининг таркибига бўлинмалар фаолиятлари таҳлили; 
ахборотни баҳоси; қўшимча вазифа ва кўрсатмаларга муҳтожлиги бошқарув қарорларини 
амалга ошириш фаолияти; ходимларга вазифалар ҳақидаги маълумот, ушбу вазифаларни 
амалга ошириш учун шароит билан тўлдирилади. 
Корхонанинг барқарор фаолияти кўрсатиш учун унинг миқдорий ва сифатий 
назоратини ташкил этиш тақозо этади. Раҳбарнинг субъектив баҳосига меъёрлар, 
стандартлар ва бошқа хужжатлар қўшилиб, бошқарув тизимни объективлаштиради. 
Собиқ иттифоқ шароитидаги режалар бирорта стратегик вазифа билан 
боғланмаганлиги, тармоқ худуд ҳақиқий ҳолати ва имконияти билан боғланганлиги 
сабабли режалар ҳаётий бўлмас эди ва уларнинг бажарилиш самарадорлиги паст бўлар 
эди. 
Иккинчи давр — экстрополяция асосида бошқарув ҳисобланиб, бунда ишлаб 
чиқариш русумидаги ташкилот маркетинги инобатга олган ҳолда кўрилади. 
Стандартлашган маҳсулотдан дифференциялашган, хилма - хил маҳсулотга ўтишдан 
иборатдир. Корхонани асосий вазифаси бўлиб, моделни бозорга ўтказиш, унинг тарғибот 
ва реклама қилиш ҳамда ҳаридорга бошқа усуллар билан таъсир кўрсатишдан иборатдир. 
Корхонанинг муваффиқията ташқи муҳитга ҳамда мослашувига бошқача қилиб айтганда 
белгиланган имкониятлардан максимал даромад қилиш билан боғлиқдир. 
Экстраполяция - келажакдага ҳолат ва хатти - ҳаракатни инобатга олищдир. 
Шу сабабли корхонанинг бошқарув тизими 1-расмда кўрсатилган муолажалардан 
иборатдир.