Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. A. Temirov dividendlar va

3. Ishlab chiqarishni rivojlantirish siyosati 
Aksiyadorlik jamiyatlari dividend siyosatini ishlab chiqishda 
albatta o‘z ichki imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda aksiyador-
larning manfaatlarini ko‘zlashi kerak. Aksiyadorlik jamiyatining 
dividend siyosati uning sof foydasidan foydalanish bilan bog‘liq 
moliyaviy siyosatning muhim qismidir. Jamiyat aksiyalar bo‘yicha 
dividendlarni to‘lash yoki ishlab chiqarishni kengaytirish va ushbu 
to‘lovlarni amalga oshirish uchun aniq daromadni sarflashga qaror 
qiladi.
Bunday tavsiyalarning haqiqiyligi uchun ijroiya direktori jamiyat 
rahbariyatiga javob beradi. Aksiyadorlik kompaniyasi ikki yo‘nalishda 
sof foyda foydalanish huquqiga ega. 
Aksiyadorlik jamiyatlarining dividend siyosati bo‘yicha asosiy 
muammo dividendlarni to‘lash yoki to‘lamaslik masalasini hal 
qilishdir. Dividend siyosati va ishlab chiqarishni rivojlantirish siyosati 
33
O‘zbekiston Respublikasining "Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlar huquqlarini himoya 
qilish to‘g‘risida" gi qonuni. 06.05.2014 y. 

---

64 
muammolari korxona tasarrufida qolgan sof foyda miqdoriga 
bog‘liqdir. Sof foyda biznesning, jumladan, investitsiya faoliyatining 
moliyaviy manbai bo‘lib hisoblanadi. Sof foydani taqsimlash tartibi 
ta’sis hujjatlari yoki ta’sis organining qarorlari bilan belgilanadi. Sof 
foyda qisman aksiyadorlarga dividendlar to‘lash uchun sarflanadi. 
Oddiy aksiyalar bo‘yicha to‘langan dividendlar stavkasi doimo 
aksiyadorlik jamiyati faoliyatining moliyaviy natijalariga va dividend
siyosatiga qarab o‘zgarib turadi. Moliyaviy mablag‘larini investitsiya 
qilgan 
aksiyadorlar 
dividendlardan 
olinadigan 
hamda 
ularni 
qoniqtiradigan pul miqdorini olish bilan birgalikda, investitsiya 
mablag‘lari bo‘yicha o‘z daromadlarini maksimallashtirish nuqtayi 
nazaridan ishlab chiqarishni rivojlantirilishidan ham manfaatdordir
34
.
Foyda taqsimotining dividendlarga va iqtisodiy rivojlanishga ko‘ra 
optimal nisbatlarini topish quyidagilarga bog‘liq bo‘ladi. Bular: 

bir tomondan, foydani ishlab chiqarishni rivojlantirishga 
yo‘naltirish zaruriyati; 

boshqa tomondan, aksiyadorlarning daromadlarni maksimal 
darajada oshirish istagi. 
Aksiyador aksiyalarning bir qismini sotishi va olingan mablag‘larni 
boshqa korxonalarning aksiyalariga investitsiyalash orqali o‘z 
daromadlarini mustaqil ravishda tartibga solish imkoniyatiga ega.
Agar taqsimlanmagan foyda soliqqa tortilmasa, uni ishlab 
chiqarishni rivojlantirish uchun qayta ishlatish yanada foydali bo‘ladi. 
Korxona bunday sharoitda passiv dividend siyosatini amalga oshirishi 
va ishlab chiqarishni rivojlantirishga ko‘proq mablag‘ yo‘naltirishi 
mumkin.