Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

 
4.3. Yollash xarajatlari tarkibi 
 
Personalni yollash jarayonida kompaniyaning o’z ishlovchilari va tashqi agentlar 
ishtirok  etadilar.  Shu  bilan  birga  xodimlarni  tanlashni  tashkil  etish  bilan  bog’liq 
to’g’ridan-to’g’ri xarajatlar mavjud. Personalni yollashga bo’lgan xarajatlar yig’indisi 
ancha ko’p. Bu xarajatlarni uchta kategoriyaga bo’lish mumkin.  
1. Ish haqi va xodimlarni yollash jarayoni bilan bog’liq ishlovchilarning ijtimoiy 
ta’minotini ham o’z ichiga oluvchi xarajatlar. Xarajatlarning bu qismini uch guruhga 
bo’lish mumkin: 
a) amaliy xarajatlar ya’ni ish haqi: 
• ishga yollash to’g’risidagi qarorlarni qabul qilish, kelishuvlarni olib borishda, 
kasbiy sinovlarda qatnashayotgan turli ierarxik darajadagi rahbarlar va  hodimlarning; 

---

 
81 
• nomzodlarning kelgusidagi hamkasabalarining (ishga qabul qilish kelishuvlar 
asosida  amalga oshirilsa); 
•  boshqa  manfaatdor  shaxslar  va  bo’ysunishi  mumkin  bo’lganlarning 
(maslahatlar  berish  zarurati  tug’ilganda  yoki  nomzod  bilan  uchrashuvlar  bo’lgan 
taqdirda); 
b) personalni boshqarish xizmatining ish haqi: 
• yollash bo’yicha mutaxassislar: kadrchilar, kotiblar, psihologlar va h.z.; 
• ma’muriy xizmatlar: menedjerlar, xizmatchilar; 
•  tibbiy-ijtimoiy  xizmatlar:  vrachlar,  tibbiyot  hamshiralari,  ijtimoiy  xizmat 
xodimlari; 
• mehnat va ish haqi bo’limlari xodimlari; 
• kasbiy rivojlanish, baholash va karerani boshqarish ekspertlari; 
v) boshqa funkstional xizmatlar xarajatlari: 
• operativ hisob (byudjet); 
• buxgalteriya (schetlarga haq to’lash); 
•  reja  bo’limining  tashkiliy  xizmatlari  (personal  soni  va  ish  joylarini  asoslash, 
personal sonini prognozlash); 
• axborot ta’minoti xizmati (hujjatlarni tayyorlash va ishlov berish) 
2.  to’g’ridan-to’g’ri  sarflarga  mos  keladigan  va  ular  bo’yicha  schetlar  yozilishi 
kerak bo’lgan boshqa xarajatlar (masalan e’lonlarga xarajatlar, maslahatchilar uchun 
gonorarlar, personalni yollash bo’yicha agentlarning yo’l xarajatlari, test va suhbatlar 
o’tqazish uchun bino yoki joyning ijarasi). 
Bu xarajatlar sezilarli bo’lishi ham mumkin. Masalan, oliy bo’g’in hodimlarini 
yollashda  e’lon  uchun  xarajatlar  uning  yillik  ish  haqini  10-20foiz  ni  tashkil  qilishi 
mumkin, personalni yollash bo’yicha agentlikning gonorari esa shu ish haqining 12-
20  foizni  tashkil  qiladi.  Yuqori  darajadagi  mutaxassislarni  yollash  uchun  maxsus 
agentlar  jalb  qilinsa,  vakansiyalar  haqidagi  e’lonlar  berilmaydi  va  agentliklarning 
xizmat tariflari ancha oshadi. 

---

 
82 
3.Personalni  yollash  bo’yicha  ma’muriy  xizmatlarning  faoliyati  bilan  bog’liq 
xarajatlar:tibbiy ko’rik, kanstelyariya sarf-xarajatlari, test va imtihon o’tqazish bilan 
bog’liq xarajatlar.