Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti b. B. Berkinov, D. S. Ashurova, M. K. Abdullaeva, G. E. Zahidov

12.2. Tashqi iqtisodiy faoliyatning prognoz ko’rsatkichlari
Eksportning samaradorligini aniqlash
№
K o’rsatkichlar
1 variant
2 variant
1
Sotuvlar hajmi, dona
1000
1000
2
Bir-birlik maxsulot tannarxi, 
so ’m.
4000
1000
3
Maxsulot donasining narxi
3.1
Ichki bozorda, so ’m.
5000
5000
3.2.
Tashqi bozorda, doll.
1000
1000
4
Ichki bozorda sotish uchun
350
350
92

---

tijorat harajatlari, so’m/dona.
5.
Tashqi bozorda sotish uchun 
tijorat harajatlari, so’m/dona
200
200
6.
Valyuta kursi, so’m/doll
5
6
7.
harajatlar, ming.so’m
7.1
Ichki bozorda sotish harajatlari
4350
4350
7.2.
Tashqi 
bozorda 
sotish 
harajatlari
5000
5250
8
Natija, ming.so’m
8.1.
Ichki 
bozorda 
maxsulot 
sotishdan
5000
5000
8.2.
Tashqi 
bozorda 
maxsulot 
sotishdan
5000
6000
9
Samara ming.so’m
9.1.
Ichki bozorda sotishdan samara
5000-4350=650
5000-4350=650
9.2.
Tashqi 
bozoda 
sotishdan 
samara
5000-5000=0
5000-4350=650
10
10 
Samaradorlik, so ’ m/so ’ m
10.1
Ichki 
bozorda 
maxsulot 
sotishdan
5000:4350=1,15
5000:4350=1,15
10.2.
Tashqi bozorda sotish uchun 
tijorat harajatlari, so’m/dona
5000:5000=1,00
5000:5000=1,00
1 variant- kurs 5 so’m ./doll., 2 variant- kurs 6 so’m/doll.
Importning 
iqtisodiy 
samaradorligi. 
Importning 
iqtisodiy 
samaradorligi importning maqsadiga ko’ra turlicha bo’ladi: o’zi iste’moli 
uchun va ichki bozorda sotish uchun.
Ichki iste’mol uchun import qilinayotgan tovaming iqtisodiy 
samarasi quyidagi formula orqali hisoblanadi:
EEimp=Ovf+Vr-Zeks
Qisqacha xulosalar
Tashqi iqtisodiy faoliyatni prognoz qilishda asosiy e’tibor import va 
eksport hajmiga haratilishi lozim. Jahon tajribasiga ko’ra, oziqqovqatlar 
bozorida import qilingan mahsulotlar hajmi 30,0% foizdan oshmasligi, 
qayta ishlovchi sanoatda esa eksport hajmi 40,0% foizdan past bo’lmasligi 
lozim. Tashqi iqtisodiy faoliyatni 
prognozlashda asosiy vazifasi 
eksportning 
iqtisodiy 
samaradorligiga 
va 
importning 
iqtisodiy 
samaradorligiga haratilishi lozim. 
Ko’rsatkichlami prognoz qilishda

---

quyidagi tamoyillami hisobga olish zarur: barcha harajat va natijalami 
to’liq hisobga olish; baza variantlari bilan taqqoslash tamoyili; harajat va 
natijalami hisobga olishda taqqoslama ko’rinish; bir hil vaqt oraliqida 
harajat va natijani amalga oshirish tamoyili.
Nazorat uchun savollar
1. Tashqi iqtisodiy faoliyatni prognoz qilishda qaysi prognoz 
ko’rsatkichlaridan foydalaniladi?
2. Eksportning iqtisodiy 
samaradorligini aniqlashda 
qanday 
usullardan foydalanish mumkin?
3. Tashqi iqtisodiy faoliyatni prognoz qilishning muhim jiqatlari 
nimadan iboart?