Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti soatov n. M., Nabiev g. N., Sayfullaev s. N

13.4. Ish vaqti balansi
Ish vaqtidan foydalanish darajasini tahlili ish vaqti balansi asosida amalga oshiriladi. Ular kishi-kunlari va kishi-soatlarida tuzilib, ikki qismdan iborat bo’ladi: chap qismida “ish vaqtidan foydalanish” ko’rsatiladi.
Chap qismi quyidagilardan tashkil topadi:

1. 
   kalendar vaqt fondi;
   
2. 
   bayram va dam olish kunlari;
   
3. 
   tabel vaqt fondi;
   
4. 
   navbatdagi mexnat tatillari;
   
5. 
   maksimal imkoniyatli ish vaqti fondi.
   

Ish vaqti resurslarini kishi-soatlarida ifodalash uchun, ko’rsatkichlarni belgilangan ish vaqti uzunligiga ko’paytiriladi.
“Ish vaqtidan foydalanish” qidalanish"n , ko’rsatkichlarni belgilangan ish vaқti uzunligiga ko’paytiriladi.
smida maksimal imkoniyatli ish vaqti fondini tarkibi ko’rsatiladi va u uch qismdan iborat bo’ladi: amalda ishlagan ish vaqti fondi, uzurli sabablar bilan ishlamagan vaqt va ish vaqtini yo’qotish.
Amalda ishlangan ish vaqti fondi – belgilangan rejim asosida ishlangan vaqtni ifodalaydi. Odatdan tashqari ishlangan vaqt (bayram va dam olish kunlari, smenadan tashqari ishlangan)lar balansdan tashqarida ko’rsatiladi.
Uzrli sabablar bilan yo’qotishlarga quyidagilar kiradi:

• 
  betobligi sababli, yoki betob bolalarni boqish;
  
• 
  o’quv ta’tillari (sirtqi talabalar uchun, korxona tomonidan yuborilgan o’qish va malaka oshirishlar va h.k.);
  
• 
  qonun bilan belgilangan ishga kelmasliklar (davlat topshiriqlarini bajarish, masalan, voenkomatga yoki sudga chaqirilishi).
  

Ish vaqtini yo’qotuvlariga quyidagilar kiradi:

• 
  kun bo’yi to’xtab turishlar;
  
• 
  kechikib kelishlar, vaqtli ketishlar;
  
• 
  rahbariyat ruxsati bilan ishga kelmaslik;
  
• 
  yalpi ishga kelmaslik (ish tashlashlar va h.k.)
  

Balansning o’ng qismi yuqorida keltirilgan uch bo’limning yi¼indisidan tashkil topadi va kishi-kunlar va kishi-soatlarda ifodalangan maksimal imkoniyatli ish vaqti fondini bildiradi.
Masalan, avvalgi misolda keltirilganlarni quyidagi ma’lumotlar bilan to’ldiramiz: Aprel oyida ishga kelmasliklar (kishi-kunlarida): betobligi sababli – 56, o’qish tatillari – 20, progullar-4, rahbariyat ruxsati bilan – 12, qonun bo’yicha ishga kelmaslik – 60.
Ish vaqti balansini tuzamiz (kishi-kunlarida).