Toshkent davlat iqtisodiyot untversiteti m. S. Qosimova, M. A. Yusupov
Download 0.55 Mb.
|
Toshkent davlat iqtisodiyot untversiteti m. S. Qosimova, M. A. Y-hozir.org
Uchinchi guruh-
bir shaxs hisobiga eng kam daromad oladigan xaridorlardan iborat. Ular aksariyat hollarda ijtimoiy ta’minotning turli ko’rinishlaridan foydalanadilar, o’z daromadlarining 80 foiziga yaqinini asosiy ehtiyojlarni qondirishga sarflaydilar. Amaliyotda yosh mezonidan ham keng foydalaniladi. Keyingi vaqtlarda bozoming eng avjlangan sektoriga aylangan yoshlar sektori xuddi shu mezonga asoslangan va bu sektor bozorda o’z ishtiroki uchun kurash olib borayotgan juda ko’p korxonalar diqqat-e’tiborida turadi. Jins masalasi bozomi tabiiy ravishda segmentatsiyalashning omili hisoblanadi. Ayollaming erkaklaiga qaraganda boshqacha o’z ehtiyojlari bor, ular marketing strategiyasi vositalariga ham turiicha munosabatda bo’ladilar, shu sababli odatda bozorda ayollar sektori ajralib turadi, kiyim-kechak, poyafzal, kosmetika bozoriarida bu sektoming o’mi ayniqsa katta. Bozomi tadqiq etishda ko’proq makon omili e’tiborga olinadi, demak, iste’molchilar xulqi, xatti-harakatlari, muayyan xududlar (katta shaharlar, sanoat markazi, shuningdek tumanlar)ga mansub bo’lishini ko’rsatadigan ta’sir o’iganiladi. Tumanlar o’ltasidagi ijtimoiy farqlar iqtisodiyot rivojlanishiga qarab yo’qolib borishi, saqlanib qolislii yoki hatto kuchayib ketishi ham mumkin. Bu farqlar tabiiy va jamg’arilgan resurslar, shuningdek ishchi kuchi resurslari bilan bog’langan, uibanizatsiyajarayonlariga ta’sir ko’rsatadigan tegishli asosiy fondlar bilan belgilanadi. Faiqlami keltirib chiqaradigan yana bir omil - bu fan va san’at markazlarining mavjudligi va ulaming kengayib borishi hisoblanadi, ulaming ijtimoiy va iqtisodiy jarayonlaiga ta’siri hamma joyda yuqori qadrlanadi. Marketing faoliyatida bu jihatlardan tashqari yana oila hayoti sikli deb atalmish hodisaga asoslanadigan segmentlash ham mavjud, ya’ni sikl bosqichlariga qarab oilada o’ziga xos ehtiyojlar va daromad hajmi vujudga keladi Shuni ta’kidlab o’tish lozimki, bozomi segmentlaiga ajratish va kishilami guruhlar bo’yicha o’iganish o’z-o’zidan hech narsa bermaydi, chunki har bir kishi bir guruh emas, balki ko’proq guruh a’zosi hisoblanadi. J. Qarver bu muammoni shunday bayon etadi: “o’rta iste’molchi” tushunchasi xato, chunki faqat takror-takror tasnif natijasigina guruhiy o’xshashliklami aniqlash mumkin, daromadlar darajasi, irq, millat, e’tiqod va shu kabi har qanday mezonlar bilan qo’shilgandagina ahamiyat kasb etadi. Masalan, millat mezonini uning atrofidagi masalalar kompleksidan ajratib olinadigan bo’lsa, iste’molchi odatlarini tahlil qilishda uning salmog’i yo’qolib boradi. Uning o’zi yonma- yon turadigan daromadlar, narxlar va boshqalar darajasi mezonlari bilan biigalikda olinganda bu mezon muhit ta’siriga ega bo’ladi. Bozomi segmentlaiga ajratish xaridorlaming talab va ehtiyojlarini aniqlash masalasini hal etishning www.ziyouz.com kutubxonasi ideal vositasi bo’la olmaydi, ammo shunga qaramay bu usul ishbilarmonlami bu boradagi ishlaiga qiziqtirish uchun qimmatli ma’lumotlar beradi. Iste’mol bozori va texnik-ishlab chiqarish maqsadidagi mahsulot bozorlarini segmentiash, xaridoming sifat, marka, narx, reklama, tovar harakati shartlari saqlash haqidagi fikrlari asosida amalga oshirilishi mumkin. Bozoming tovar bo’yicha segmentlanishi raqobatchilar uchun sirli bo’lgan tovar o’lchamlarini, bu sohadagi raqobatchilar faoliyati va muvaffaqiyatlari sonini aniqlash imkoniyatini kompaniya va firmalarga beradi. Bozor tovarlar bo’yicha segmentlanganda, shu tovar foydalanuvchilarning guruhi, ularning yo’nalishlari, foydalanish maqsadlari, nisbatan ahamiyatli parametrlarini aniqlash imkonini beradi. Bozorda iste’molchi o’zini qanday tutishi, awalo, uning tovar, narx haqidagi tasawuri, moliyaviy imkoniyatlari, didi, bilim darajasiga bog’liq bo’ladi. Narx to’g’risidagi qaror qabul qilishda sotuvchining xulq-atvori o ’z faoliyatidan qutiladigan samara; vositalar oboroti, foydali savdo chegirmalari va assortiment samarasiga bog’liq bo’ladi. Raqobatchilar xulq-atvori ishlab chiqarilayotgan tovarlarga narxlarda, yangi tovarlar chiqarish va ularni sifatini yahshilashda ifodalanadi. Marketingda xaridorlami segmentatsiyasida ishlab chiqarish vositalari va iste’mol bozorida ikki xil yondashuv bor. Chunki bu ikki xil bozordagi xaridorlaming xulq-atvorlari ham har xildir. Ishlab chiqarish vositalari xaridorlar ma’lum bir tovami korxona faoliyatini va bozomi chuqur tahlil qilib, savdodan keladigan nafni aniq bilganlaridan keyingina sotib oladilar. Iste’mol buyumlari xaridorlari segmentatsiya belgilari juda xilma-xildir, bu belgilami tanlash jarayoni juda murakkab. Geografik belgilar o ’zi ma’muriy chegaralanishini, yerni holatiga qarab bo’linishini, iqlimiy bo’linishlarni o ’z ichiga kiritadi. Masalan, xaridor qaysi ma’muriy hudud chegarasida ko’proq joylashgan. Respublikamizda 13 ta hududiy bo’linmalar bor. Bu bo’linmalar bir-biridan aholini zichligi, soni va ijtimoiy-iqtisodiy darajasi bo’yicha farq qiladi. Aholining ham sotib olish imkoniyatlari har xil. Shuningdek, bu hududiy bo’linmalar yeming holatiga qarab ham bir necha guruhlarga bo’linishi mumkin. Masalan, serhosil, sersuv vodiylar, yangi o ’zlashtirilgan yerlar, dasht, cho’l, yarim Cho‘l zonalari. Xaridorlami segmentlaiga bo’lishda Respublikamizda hisobga olinishi zarur bo’lgan belgilardan yana biri, aholini urbanizatsiya darajasidir. Yani hozirgi vaqtda Respublika aholisining faqat 35-40 foizini shaharlarda yashaydi, qolgan 60-65 foizi aholi esa qishloqlarda yashaydi. Bu esa aholining tovarlaiga bo’lgan ehtiyojlarining xususiyatini aniqlashga ta’sir qiladi. Demografik ko’rsatkichlar ham iste’mol buyumlariga bo’lgan ehtiyojlami www.ziyouz.com kutubxonasi shakllanishiga katta ta’sir etadigan faoliyatlardan hisoblanadi. Chunki xaridorlaming yoshi o’zgarishi bilan tovarlaiga munosabati o’zgaradi. Respublikamizda olib borilayotgan marketing faoliyatlarida aholi asosan 5 guruhga bo’linadi: • maktab yoshigacha; • maktab yoshida; • 18-30 yoshgacha; • 30-50 yoshgacha; • 50 yosh va undan kattalar.1 Bu bo’linish Respublikamiz aholisini ilmiy-psixologik xususiyatlaridan kelib chiqadi. Iste’mol buyumlariga bo’lgan ehtiyojlami shakllanishida mamlakatdagi oilalami katta-kichikligi muhim ahamiyatga ega. Marketingda asosan mamlakat aholisi oilasining soni bo’yicha 3 guruhga bo’linadi: • 1 - 2 kishi; • 3 - 4 kishi; • 5 va undan yuqoriroq. Bu bo’linish ko’pgina mamlakatlarda qabul qilingan. Marketingni boshqarishda alohida e’tibor berilayotgan segmentatsiya belgisi — xaridoming sotib olishdagi xulq-atvor belgilari hisoblanadi. F. Kotler o ’zining kitobida bir necha belgilami ko’rsatib o ’tadi. Ular quyidagilar: 1. Tovami sotib olish sababiga ko’ra doimiy, alohida sabablarga ko’ra. 2. Sotib olishdagi manfaatiga ko’ra. Sifati, xizmat ko’rsatish turlari. Iqtisod qilish uchun. 3. Foydalanuvchi sifatidagi o’miga qarab: • foydalahmaydigan; • oldin foydalangan; • doimiy foydalanuvchi; • yangi foydalanuvchi; • endi foydalanmoqchi bo’lgan; • tovarlarga bo’lgan munosabatiga qarab. Yuqorida aytib o ’tilgan belgilar xaridomi xarakterini to’la-to’kis ochib berishga, uni tovarga bo’lgan munosabati va sotib olish imkoniyatini aniqlashga yordam beradi. 8.3.B ozor segmentatsiyasi turlari Bozomi segmentlash marketing konsepsiyasining xususiyatlaridan bin Download 0.55 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling