Toshkent davlat iqtisodiyot untversiteti m. S. Qosimova, M. A. Yusupov

1 Алимов P., Жалолов Ж. ва бошқалар. Маркетингни бошқариш. Дарслик. —Т.:
«Адолат», 2000.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bo’lib, xaridor tomonidan tovarlaming u yoki bu turini tanlash jarayonini

tahlil qilish bozor segmentining ko’pligini ajratishga imkon beradi.
Bozomi segmentlaiga bo’lishni o’tkazish xaridorlaming tovaiga talablari va
xaridorlar tavsiflari to’g’risidagi eng muvofiq bilimlami talab qiladi (6-chizma).
Makrosegmentlash bozorlami xududlar, mamlakatlar bo’yicha ulaming
sanoatlashuviga qarab bo’lishni ko’zda tutadi.
Mikrosegmentlash esa bir mamlakat iste’molchilarini yanada batafsilroq
mezonlar bo’yicha guruhlarga bo’ladi.
Ichqarida segmentlashda segmentlash jarayoni keng iste’molchi guruhlari
bilan boshlanib, keyin tovar yoki xizmatlami oxirgi iste’molchilari
klassifikatsiyasiga bog’liqligiga qarab bosqichma-bosqich chuqurlashadi.
6 -c h izm a . B o zo r se g m e n ta tsiy a si tu r la r i1
Chuqurda segmentlash tor iste’molchi guruhlari (segmentlari) bilan
boshlanib, keyin tovami ishlatish va qo’llanish sohasidan bog’liqligiga qarab
1 Манба: Багиев Г.Л. и др.С-Пб.Питер, 2005.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

kengaytirishni nazarda tutadi.

Avvaldan segmentlash maksimal bozor segmentini o ’rganishga
mo’ljallangan marketing tadqiqotining boshlang’ich bosqichidir.
Yakuniy segmentlash — bozor muhiti sharoitlari va firmaning o’z
imkoniyatlarini tartibga solib o ’tkazishdagi bozor tahlilini yakunlovchi
bosqichidir. U iste’molchilar talabiga va firma imkoniyatiga javob beruvchi
segmentga tovarlami pozitsiyalashtirish maqsadida bozomi optimal
segmentini qidirish bilan bog’liq.
Iste’molchilar turiga ko’ra iste’mol talabdagi tovariari iste’molchilami
segmentlash va ishlab chiqarish, texnik maqsadidagi tovar iste’molchilari
bo’yicha farq qiladi.
Tegishli mahsulot ishlab chiqaruvchilar nazaiga ilmagan segment bozor
darchasi deb ataladi. Bozor darchasi hech ham mahsulot tanqisligini
bildirmaydi.
Bozor uyachasi shunday bozor segmentiki, uning uchun ushbu firma
tovariari va ulami yetkazib berish imkoniyatlari eng qulay va munosibdir.
8.4. Bozor segmentatsiyasining asosiy tamoyillari. M aqsadli
bozor segmentlarini tanlash
Bozor segmentatsiyasining tamoyillari quyidagilardir:
1. Geografik tamoyil
2. Psixografik tamoyil
3. Demografik tamoyil
4. Xulq-atvor tamoyili
Geografik tamoyil orqali bozomi joylashuvi, aholining soni va zichligi,
tijorat faoliyatining tuzilishi, regionni rivojlanish dinamikasi, inflyatsiya
darajasi, xuquqiy cheklashlar hisobga olinadi.
Psixografik tamoyil natijasida hayot tarzi, shaxsning tipi, jamoat
holati kabi hisobga olinib, turmush tarzi shaxsning o’z faoliyatida,
qiziqishlarida, qat’iyatida va e’tiqodlarida o ’z aksini topadi. Shaxsning turi
esa hayotdan mamnun, melanholik, o’zgalardek ish ko'ruvchi, o’zbilarmon
va boshqa hislatlarda bo’lishi mumkin.
Demografik tamoyillarda oilani soni va sifat tarkibi, oilaning hayotiylik
sikli bosqichi, daromadlilik darajasi, mashg’ulot turi, ma’lumoti, millati
kabilar inobatga olinadi hamda bozor segmentatsiyasining asosiy
tamoyillaridan biri hisoblanadi.
Xulq-atvor tamoyili orqali xarid qilishga yo’l, foydalanuvchi maqomi,
iste’mol jadalligi, bog’lanib qolish darajasi, tovar haqida ma’lumot berish,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tovarga bo’lgan munosabati hisobga olinadi.

Bozomi tahlil qilish uchun son va sifat ko’rsatkichlari, shuningdek,
raqobat holatining tavsifnomasi, tarmoqni tuzilishi va taqsimlashni tuzilishi
ko’rsatkichlari ishlatilishi mumkin. Bozomi tahlil qilish uchun ko’rsatkichlar
quyidagi 5-jadvalda berilgan.