Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2021/ 8 - SON 
237 
- 
Nafas muskulaturasining inervatsiyasining buzilishi natijasida nutqiy 
nafas buzilishi kelib chiqadi.
Dizartriya buzilishlarning turlariga k o‗ra ikiga bo‗linadi: 
- 
Antropofonik
- 
Fonologik
Dizatiriya nutq kamchiligiga ega bo‗lgan bolalarda bilish jarayonlarini 
rivojlantirish uchun quyidagi tavsiyalar va metodikalarni berish mumkun:
- 
Bilim darajalarini oshirish;
- 
Atrofdagilar bilan muloqatga kirishishga yengillik yaratish; 
- 
O‗zlariga bo‗lgan ishonch, hayotga qiziqish va albatta nutqni 
rivojlantirish o‗z nutqidan uyalmaslik hissini uyg‘otish; 
- 
Taffakkur operatsiyalarini, xotira, diqqat jarayonlarini rivojlantirish, 
- 
Bilish jarayonlarini psixo korreksiyalash va nutqni mustahkamlash kabi 
bir qator vazifalar belgilab olindi.
- 
 “Rangli gilamchalar” o„yini 
- 
Maqsad: Xotirani mustahkamlash va ko‗ruv idrokining xususiyatlarini 
aniqlash, asosiy ranglarni ajratish.
- 
Kerakli jihozlar: 6 ta rangli kartochka (qizil, k o‗k, sariq, yashil, 
havorang, jigarrang.
- 
Ko‗rsatma: Bolaga navbat bilan rangli (qizil, k o‗k, sariq, yashil) 
kartochkalarni tanlash taklif etiladi. So‗ngra tarbiyachi kartochkalarni bolaga 
ko‗rsatib ularning rangini aytib berishni so‗raydi. 3 yoshli bola uchun 3 ta yoki 4 ta 
rangni aytib berishi me‘yor hisoblanadi. 4 yoshli bola 4-6 ta rangni ajrata bilishi 
kerak bo‗ladi. 
- 
 “Doirachalar” o„yini
- 
 Maqsad: bolalar ko‗rgazmali tafakkurini, fazoviy o‗lchov olishni 
tekshirish.  
- 
Kerakli jihozlar: turli hajmdagi doirachalar.
- 
Ko‗rsatma: Bolaga bir xil rangdagi 3 ta doira k o‗rsatilib, eng kattasi va 
eng kichigini aytib berishi s o‗raladi. Uch yoshli bola mustaqil ravishda vazifani 
bajarishi me‘yor hisoblanadi. 
- 
“Figuralar” o„yini
- 
Maqsad: predmetlarning shaklini idrok qilish, ixtiyoriy xotirani 
mustahkamlash.
- 
Kerakli jihozlar: bir xil rangdagi geometrik shakllarning (doira, kvadrat, 
oval, uchburchak, t o‗g‗ri t o‗rtburchak) 2 ta komplekti. 
- 
Ko‗rsatma: Bolaning oldiga beshta shakldan ixtiyoriy ikkitasi qo‗yiladi. 
So‗ngra ikkinchi komplektdan bitta shakl ko‗rsatilib, uning qo‗lidagi shaklning qaysi 
biri o‗xshashligini aytib berishi so‗raladi. Masalan, bolaning oldiga birinchi 

---