Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2021/ 8 - SON
Download 2.57 Mb. Pdf ko'rish
|
63d14b8c9d234 TDPU I.A 8-son 2021
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2021/ 8 - SON
146 istiqomat qilayotgan 10 milliondan ortiq vatandoshlar tomonidan tashkil etilgan 170 dan ortiq madaniy markazlar bilan aloqalar yo‗lga qo‗yiladi. Tarixchi olim, professor Shodmon Hayitovning ilmiy xulosalariga ko‗ra, o‗rta osiyoliklarning muhojirlik tarixi 1917-yildan 1945-yilgacha bo‗lgan davrni qamrab oladi. Oktabr inqilobidan so‗ng avval mulkiy, keyinroq esa mafkuraviy ziddiyatlar sabab, millionlab O‗rta osiyoliklar vatanini tark etgan[8.]. Jumladan, Eronning shimoli-sharqida mahalliy forslar ―Turkman-Sahra‖ deb nomlovchi kenglik bor. Bu yerdagi o‗ndan ortiq shahar va yuzlab qishloqlarda O‗rta osiyolik turkiy xalqlar, jumladan, turkman, qozoq va juda oz sonli o‗zbek hamda qoraqalpoqlar yashaydi. Ma‘lumotlarga ko‗ra, Eron aholisining taxminan 25 foizini turkiy xalqlar tashkil qiladi. Ular orasida eng ko‗p sonlisi turkmanlar, ularning soni 2,5 million-dan 3 milliongacha. Uchinchi guruh avshar, xajar, qoraqalpoq, qozoq va o‗zbeklardan iborat turkiy xalqlar yashaydi[9.]. Sovet hukumatining siyosati va mafkurasini qabul qilmagan o‗zbeklar ikkinchi vatan sifatida avval Afg‗oniston, Xitoy (Sharqiy Turkiston) va Eron davlatlarini tanlashgan. Biroq u yerlarda ham tinch hayotga erisha olmagani sabab, ikkinchi marotaba muhojirlikka yuzlanib, Saudiya Arabis-toni, Turkiya, AQSH va Yevropa davlatlariga tarqalib ketishgan. Tarixiy madaniy, shuningdek, jo‗g‗rofiy yaqinlik tufayli 1925-1930-yillarda turkman, qozoq va o‗zbeklarning ko‗p sonli jamoalari Afg‗oniston va Eronning chegara hududlariga borib joylashgan. Turkiyaning Suriya bilan chegaradosh uzoq Hatay viloyatining O‗vakent qishlog‗ida ham 6 mingga yaqin o‗zbeklar istiqomad qiladi. Ammo, bu o‗zbeklarning ajdodlari O‗zbekistonni kecha yoki bugun emas, XX asrning birinchi yarmida tark etishgan. Ular, vatandan yiroqda musofirlikda dunyoga kelganlar, O‗zbekiston haqida bobo va buvilaridan eshitishgan ammo, hech qachon ko‗rishmagan. Lekin, ular hali hanuz O‗zbekistonni vatan deb bilishadi, ota makon to‗g‗risida faqatgina Turkiyadagi ―Osiyo‖ radiosi kabi va xorijiy radio eshittirishdan vatan haqida boxabar bo‗lishadi. Vatandan tashqarida yashovchilar imkon qadar o‗z avlodiga milliy qadriyat, urf-odat va an‘analarni o‗qtirish, saqlashga harakat qilishadi, chunki, o‗zbek tilini oila kattalaridan eshitib o‗rganishadi. Qayerda yashasalar o‗sha hudud tilida savod chiqarishadi, ular ―Alpomish‖, ―Go‗ro‗g‗li‖ va ―Kuntug‗mish‖ dostonini eshitgan ammo gohida ―Asli va Karim‖ bilan yanglishtiradi. Yurt sog‗inchi armoni bilan vaqti qazoda ham rihlat bilan yuzlashgan ajdodlarini tez-tez yodga olishadi. Shu bois bo‗lsa kerak, ular ota maskani Yevropaning Parij, Rim va London kabi ko‗hna va hammisha navqiron maskanlaridan ham ustivor qo‗yishadi. Shu kezda beixtiyor shoir Muhammad Yusufning quyidagi o‗lmas va betakror satrlari dildan kechadi. Shodon kunim gul otgan sen, Chechak otgan izimga, Nolon kunim yupatgan sen, Yuzing bosib yuzimga. Singlim deymi, |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling