Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2021/ 8 - SON 
83 
Ibrohimbekning harakatlarini kuchayishiga kuchli ta‘sir ko‗rsatdi. Garchi 
Surxondaryo va Qashqadaryo vohasida yer-suv islohoti keyingi yillarda amalga 
oshirilgan bo‗lsa-da, O‗zbekiston SSR va Tojikiston ASSRda kurashning umumiy 
rahbari Ibrohimbek bo‗lganligi uchun ularni bir-biridan ajratib bo‗lmas edi. Shuning 
uchun ham Tojikiston ASSRdagi vaziyat doimiy ravishda Surxondaryo va 
Qashqadaryo vohasida ta‘sir ko‗rsatib turdi. Shuningdek, Ibrohimbek ham kurashni 
yanada faollashtirish uchun aholi orasida turli murojaatlar orqali va boshqa usullar 
bilan dehqonlarni safarbar qilib turdi. 
2. Keyingi yillarda islohot natijasida ham aholining noroziligi kuchli bo‗lib, 
biroq bu paytda kurashning shaklida biroz o‗zgarish kuzatiladi. Ya'ni ommaviy 
namoyishlar va qo‗zg‗olonlar ko‗rinishida namoyon bo‗ladi. Bu asosan 1927-yilda 
Zarafshon oblastida kuzatiladi. 1928-1929-yillarda Qashqadaryo va Surxondaryo 
oblastlarida 
yer-suv 
islohotining 
o‗tkazilishi 
natijasida 
qo‗zg‗olonchilar 
namoyishlardan tashqari qurolli guruhlarni ham shakllantirgan, biroq bu keng xalq 
ommasini kurashga safarbar eta olmadi. Chunki bunga oblastlardagi og‗ir iqtisodiy 
vaziyat va sovet hokimiyatining kuchaytirilgan jazo mexanizmi imkon bermas edi.
3. Yer-suv islohoti aholining turli ijtimoiy qatlamlari orasida adovatni ham 
kuchaytirdi. Masalan, boy va o‗ziga to‗q aholi qatlamlarining mol-mulki musodara 
qilinib, kambag‗al va batraklarga berilishi ular orasida munosabatlarning buzilishiga 
olib keldi. Aholining barcha mulklarini musodara qilinishi yetmaganidek, ularning 
yashab turgan joylaridan majburiy ko‗chirib yuborilishi dehqonlarning 
psixologiyasiga kuchli salbiy ta‘sir ko‗rsatdi. Bu esa o‗z navbatida bolsheviklar 
hokimiyatiga nisbatan norozilik kayfiyatini yanada kuchaytirdi.
4. Yer-suv islohoti arafasida O‗zbekiston SSRdagi og‗ir iqtisodiy va siyosiy 
vaziyat sovet hokimiyatiga qarshi kurashda asosan kambag‗al va o‗rtahol dehqonlar 
ko‗pchilikni tashkil etgan bo‗lsa, islohot natijasida esa aholining o‗ziga to‗q va boy 
qatlamlari ham qurolli harakat safida faol qatnashishiga sabab bo‗ldi.
5. O‗zbekiston SSRda iqtisodiy-ijtimoiy va siyosiy omillar natijasida davom 
etib kelayotgan sovet hokimiyatiga qarshi kurash Zarafshon (keyinchalik Buxoro) 
oblastida 1931-yilgacha, Qashqadaryo oblastida 1932-yilgacha, Surxondaryo 
oblastida 1933-yilgacha, Farg‗ona vodiysi va Xorazm vohasida esa 1934-yilgacha 
olib borildi. 
6. Bu islohot mazmunan SSSRda qishloq xo‗jaligini rivojlantirish maqsadida 
amalga oshirilgan bo‗lsa-da, biroq bu katta yo‗qotishlarga ham sabab bo‗ldi. Xususiy 
mulk yo‗qotildi, erkin savdoga chek qo‗yildi. Aholining o‗ziga to‗q va o‗rta 
qatlamlari qattiq ta‘qibga olindi. 
Mazkur siyosat eng avvalo kambag‗al va yersiz dehqonlarga yer berish shiori 
ostida amalga oshirildi. Biroq butun SSSR bo‗yicha statistik ma‘lumotlar tahlil 

---