Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti sharq sivilizatsiyasi va tarix fakulteti sharq falsafasi va madaniyati yo

3.Egasi topilmaydigan gap

Kesim orqali xarakatni bajaruvchi shaxsni- egani topish mumkin 

bo'lmagan bir sostavli gap egasi topilmaydigan gap deyiladi. Bunday 
gaplarda xarakatni bajaruvchi shaxs-ega umuman qatnashmaydi. Uni 
kiritib xam bo'lmaydi, gapning kesmi orqali aniqlab xam bo'lmaydi. 

Egasi topilmaydigan gapning kesmi ko'pincha sostavli bo'ladi. U 

fe'lning 3-shaxs formasi bilan ifodalanadi. Egasi topilmas gaplarning 
kesmi quydagicha aniqlanadi. 
1. 
Ravishdosh xamda bo'ladi-bo'lmaydi bilan. Oyni 
etak bilan yopib bo'lmaydi.Egasi topilmaydigan gaplarning kesmi ravishdosh 
hamda “Bo'lmas ekan” shaklida ifodalanishi xam mumkin. Sizdan xech narsani 
sir tutib bo'lmas ekan. Egasi topilmaydigan gapning kesmi ba'zan shart 
maylidagi fe'l bilan xamda bo'ladi- bo'lmaydi shaklda. Bir epini qilsa bo'ladi. 
Bug'doydan go'ja osh qaynatsa bo'ladi. Egasi topilmaydigan gapning bu tipida 
xarakatning bajarilishiga yo'l qo'yilishi yoki yo'l qo'yilmasligi ifoda qilinyapti. 
2. 
Xarakat nomi xamda kerak, zarur,lozim, darkor, mumkin 
so'zlarning biri bilan: Bu ishlarning barchasini bajarish mumkin. 
Ba'zan xarakat nomi o'rnida belgi oti kelishi mumkin. Buning uchun 
birinchi galda dalillik kerak.(O) 
Egasi topilmaydigan gapning bu tipida ish-xarakat yoki 
xolatini bajarish majburiy yoki zaruriyligini, majburiy yoki zaruri emasligini 
ifoda qilinyapti. 
3. 
Majxul nisbatning affiksini olgan fe'l bilan. 

To'rt-besh kundan keyin terimga tushiladi. (S.Z.) 

Egasi topilmaydigan gaplarning bu tipida kishi istagi, irodasiga bog'li 
bo'lmagan xarakat yoki xolat ifoda qilinyapdi. 
4. 
“To'g'ri so'zi” xamda kelmoq fe'lining tuslangan 
formasi bilan. Rejani yana qaytadan ko'rib chiqishga to'g'ri keladi. Egasi 
topilmaydigan gapning bu turida noilojlikdan kelib chiqqan zaruryatning 
bajarilishi yoki bajarmasligiga ifoda qilinyapdi.