Тошкент давлат техника университети

n
v
қQ
x

Q
T 
Q
x
,Q
t
– мос холда гидронасоснинг етакчи шестернясининг бир айланишидаги 
хақиқий ва назарий иш унуми,см
3
. 
Хақиқий Q
x 
стендда синашда ўлчанади, Q
t 
назарий эса техник 
характеристика бўйича ѐки қуйидаги формула билан аниқланади: 
Q
T
қ10
-3

2

m
2

b

n(z

2k

0.276),л

мин. 
Бу ерда m – тишлашиш модули,мм; 
b – шестерналарнинг кенглиги,мм; 

---

n – етакчи валнинг айланиш сони,айл

мин; 
z- тишлар сони, дона; 
k –тўғрилаш коэффициенти (К-0.5). 
Назорат саволлари 
1. Ағдаргичлар иш жараѐнида қадай нуқсонлар бўлиши мумкин? 
2. Пахта териш машиналарини таъмирлаш қандай шароитларда олиб 
борилади? 
3. Таъмирланган пахта териш машиналарига қўйиладиган техник талабларни 
санаб беринг? 
4. Тишлар қандай пўлатлардан ясалади?
12-Маъруза
МАШИНАЛАРНИНГ ТАЪМИРЛАШНИ ТАШКИЛ ЭТИШ АСОСЛАРИ 
РЕЖА 
1. Машиналар таъмирланишини режалаш. 
2. Машиналарни таъмирловчи ва деталларни қайта тикловчи чет эл 
фирмалари. 
3. +ишлоқ хўжалик машиналарига техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш 
ишларини ташкил этиш комплекс тизими. 
4. Машиналарга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлашни ташкил қилиш 
усуллари. 
Ўғит сочиш ва ўсимликларни ҳимоялаш машиналаринитаъмирлаш жараѐни 
қуйидаги кетма-кет бажариладиган қатор операциялардан иборат: машинани 
ўғитдан тозалаш, таъмирлаш учун машинани етказиб бериш; машинани қабул 
қилиб олиш; сиртини тозалаш ва ювиш; қисман узел ва деталларга ажратиш; узел 
ва деталларни дефектовка қилиш; деталларни таъмирлаш ѐки қайта тиклаш; 
машиналарни таъмирланган ѐки янги узел ҳамда деталлар билан жамлаш; 
машинани йиғиш ва ростлаш. Йиғилган машинани текширилади, бўялади ва 
чиниқтирилади, сўнгра ишлашга ѐки сақлаш учун йўналтирилади. 
Ўғит киритиш ва ўсимликларни ҳимоя қилиш машиналарини таъмирлаш 
ширкат хўжаликларини шунингдек бошқа корхоналарнинг таъмирлаш 
устахоналарида ташкил қилинади. 
Таъмирлаш устахоналарида меҳнатни ташкил этиш шакли ишлар ҳажми ва 
характерига ва уларни бажариш муддатларига боғлиқ. 
Ўғит киритиш ва ўсимликларни ҳимоя қилишда, машиналарни таъмирлаш 
тажрибасида меҳнатни ташкил этишнинг қуйидаги шаклларидан фойдаланилади: 
бригада, бригада – узел ва агрегат усуллари. 
Кичик хўжаликларнинг таъмирлаш устахоналарида меҳнатни ташкил 
қилишни бригада шакли қўлланилади. У шундан иборатки, қисмларга ажратиш-
йиғиш ва мослаш ишларини ишчилар универсал постда (иш ўрни) бажарадилар. 
Таъмирлашни ташкил этишнинг анча мукаммаллаштирилган бригада – узел 
шакли шундан иборатки, барча қисмларга ажратиш ва йиғиш ишларини 

---

бригадалар ихтисослаштирилган постларда бажарадилар. Иш постларининг сони 
ишлаб чиқариш дастури ва операциялар бўйича вақт нормаларига боғлиқ. Бунда 
ишлаб чиқариш майдонларини мавжудлиги ҳисобга олинади.
Ўғитлаш ва ўсимликларни ҳимоялаш машиналарини таъмирлаш ширкат 
хужаликларининг 
устахоналарида 
ва 
умумий 
ишларга 
мўлжалланган 
устахоналарда, шунингдек ихтисослаштирилган участкаларда режаланади. 
Паркда машиналарни мавжудлиги, машина бажарадиган иш ҳажми ва 
таъмирлашлараро муддатларига асоланиб таъмирлаш дастури аниқланади, сўнгра 
эса устахонанинг ишлаш графиги ѐки календарь режа тузилади. Режада иш 
ўринларини асбоб-ускуналар, мосламалар ҳамда асбоб ва материаллар билан 
жиҳозлаш, ишчиларга иш ўрнини бириктириш ва машиналарни таъмирлашга 
қўйиш муддатлари назарда тутилади. Машиналарнинг таъмирлашни дала 
ишларидан кейин дарҳол бошлаш режаланса жуда мақсадга мувофиқ бўлади. Бу 
хол машиналарнинг яхши сақланишига ва иш ҳажмларининг тақсимланиши ва 
энг қулай об-хаво шароитларини ҳисобга олган ҳолда устахонани бир маромда иш 
билан таъминлашга ѐрдам беради. 
Иш ўринларини асбоб-ускуналар билан жиҳозланиши машиналар 
таъмирлаш ишларини сермеҳнатлиги ва уларни иш турлари бўйича 
тақсимланишига мувофиқ хисобланади. Ўғит сочгични таъмирлаш учун тахминан 
сарфланадиган мехнат – 36 соатгача. Бунда станок ишларига барча мкҳнат 
сарфининг 9-11%, слеарлик ишларига 12-15%, темирчилик ишларига 10-14%, 
пайвандлаш ишларига 3-7% ва қисмларга ажратиш – йиғиш ишларига 60-70% 
тўғри келади. 
Ҳисоблашда мутахассислар (ишчилар таъминловчи)нинг вақт фонди, 
шунингдек иш вақтининг номинал (имкони борича йўл қўйилган) ва ҳақиқий 
фонди хисобга олинади.
Номинал иш вақти фонди Ф
н
тўла календарь вақтидан (635 кун) дам олиш 
ва байрам кунлари айириб аниқланади. Режалаш жараѐнида ҳақиқий иш вақти 
фонди Ф дан фойдаланилади. У номинал фонд ва отпуска муддати ҳамда узрли 
сабабларга кўра, ишга чиқилмаган кунлар сони айирмасидан топилади.
Ишлаб чиқаришдаги ишчиларнинг умумий сони (И) қуйидаги формула 
бўйича ҳисоблаб топилади: