Тошкент давлат техника университети

Ўлат қайталаяпти

Бугунги кун Жаҳонўлат касаллиги бўйича жуда нокулай шароитда турибди, СНТ давлатлари орасида Туркманистонда одамлар ва ҳайвонлар орасида баъзан кайд қилинаяпти.Туркманистон Республикасида 2 та одам ва туялар кайд қилинган, шу касалликдан бизнинг республикамизда Бухоро вилоятида чума бўйича эпизотик учок ҳисобланади.Шу боисдан бу ерда чума бактериясини ташувчи ҳайвонлар яъни кемирувчилар (каламуш, турбагин) тез-тез контрол қилиниб текшириб турилади. Ҳозирги кунда Республикамизда бу касаллик кайд қилингани йўқ .
Биринчи марта ўлат касаллиги Ўбекистонда 1984 йил Бухоро вилоятида кайд қилинган. Ўзбекистонда эпидемик ва тиббий ўчоқлари бўлиб ўлат касаллиги бўйича ёввоий кемирувчи ҳайвонлар, сусликлар
,юмронкозиклар ҳисобланади. Шу бўйича кемирувчиларни 1185 хил тури касаллик ташувчи ва юқумлиҳисобланади ва 29 хил ҳайвон шу ўлат касаллигини ташувчи. Бунга яна ўт ҳайвонлари сичқонлар ва каламушлар киради. Асосий вазифани касаллик юктиришда бургалар бажаради. Бурга қонни ўлат билан касалланган кемирувчидан суриб олиб одамни чакканда ўтказади.

Чума- ўлат касаллиги 3 хил кесимда ўтади:

• 
  тери бубон формада
  
• 
  ўпка формаси
  

–ичак шаклида
Барча ўлат касаллигини юктирганлар куркинчли ва аянчлидир, чунки бу касаллик асосан ўлим билан якунланади, агар вақтида ташхиз куйилмаса ва даволанмаса.
Ўлат микроби одим танасига киранч бурунга чиқиш йўли билан ёки ҳаво томчи йўли ОРҚАЛИ ёки касаллик юққан гўшт истеъмол қилинганда– одамда тезда белгилари пайдо бўлади, бир неча соатдан то 6 кунгача, кўпинча 1 кундан , бир неча кунгача.
Мен сизларнинг диккатингизни касаллик белгиларига каратмокчи эмасман, айтмокчиманки сизлар билишингиз керак, дунёда энг ўткир ва
энг оғир касаллик бу- ЎЛАТ борлиги, чунки у пайдо бўлса 70-80 % аҳолини хаётдан кўз юмишига олиб келади. Тарихда воқеалар бўлганки – бу касаллик туфайли бутун бир қишлок ёки бутун бир шаҳараҳолиси қирилиб кетган.
Ҳозирги пайтда тиббиёт фанида ва унинг мажмуасида катор вакциналар борки, агар ўлатэпидемияси хавф туғдирса аҳоли эмланади ва 100 % касалликнинг олди олинади. Бундан ташқариўлат касаллиги хавфи туғилган оммавий дератизация ишлари кучайтирилади, дайди мушуклар, сичқонлар ва каламушларга қарши дизенфекция қилиш ишлари олиб борилади. Белгиланган ҳудуд уралади, ўлатга қарши стациялар ва шунингдек ҳарбий хизматчилар атроф- мухитни чул ва кумликларни текшириб кемирувчиларни ушлашга ва ўлдиришга кўришишади. Ўлат хавфи туғилиши мумкинлигини текширадилар ва атрофга карантин белгилайди.
Аҳоли савол бериши мумкин, бизнинг вилоятимизда ҳам касалланиш хавфи борми деб. Бунга шундай жавоб бериш мумкин- вилоятимизда кучли фавкулотдаги касалликка қарши эпидимиологик ва ҳарбий станциялар бор ўлатга қарши . Улар чўлларда ҳам кемирувчи ва каламушларни режали равишлда текшириб кузатиб бораяптилар. Санитария назорат пунктларида- чума бўйича ёмон аҳволдаги давлатлар чегарасидан карантин ўтказилади ва эмлаш ўтказилади, бу эса касалликнинг вилоят ва ҳудудимизга киришининг олдини олади.
Бугунги кунда пул маблағ камлиги туфайли кўпчилик ташкилотлар, муассасалар , мактаб ва боғчалар дератизация дизенфекция, дизенсекция материалидан воз кечмокда, шу сабаб аҳоли яшаш жойларида ва уйларда сичқон каламуш ва бургалар кўпайиши кузатилмокда. Дайди ит ва мушуклар ҳам кўпайган. Умуман уларни йўқ қилиш ҳақида назорат йўқ, бу эса шароит туғдирмокда. Атроф мухитда портлаш вазияти туғилишига ва юқумли касалликлар бўйича эпидимиологик мухит ёмонлашишига нафақат чума, кутириш, сальмонилёз ва бошқа каслликларга олиб келади. Узбекларда яхши макол бор «Кўза кунда эмас кунида синади» бу сузларни ҳар доим эслаш керак. Шунинг учун ҳар биримиз сичқон, каламуш, бургаларни зарарли билган ҳолда уларни йўқ қилиш йўлини уй шароитида ҳам излашимиз керак.
Хиндистон давлати 1994 йил ўлат касаллигининг олдини олиш учун 3 ойда 1,5 млн. доллар пул сарфлаган ва давлатга кириб чиқиш ва савдо сотик ишларини ҳам тўхтатиб қўйган.
Ўлат касаллигини бизнинг аҳолимиз билиши шарт ва зарур чунки , олдини олиш шарт –шароитлари билан шугилланишимиз керак чунки давлатимиз ва ўрта Осиёда тиббий ўчоқлари мавжуд.Урта Осиё давлатларига ўлат касаллиги кўп офатлар келтирган.