Toshkent davlat transport universiteti iqtisodiyot fakulteti transport iqtisodiyoti kafedrasi

I BOB. KORXONANING SOLIQQA TORTISH MEXANIZMI VA KORXONA MOLIYAVIY BARQARORLIGINI TA’MINLASHNING IQTISODIY AHAMIYATI

1. 
   Korxonaning moliyaviy barqarorligi va soliqqa tortish tushunchalari hamda ularning nazariy asoslari
   

Hozirgi vaqtda inqirozni bartaraf etish sharoitida mavjud bo'lgan iqtisodiy beqarorlik muqarrar ravishda barcha darajadagi biznes tizimlariga ta'sir qiladi, shuning uchun har qanday menejerlar jamoasi korxonada rejalashtirish va jarayonlarni kuzatish bo'yicha tezkor choralar ko'rishga tayyor bo'lishi kerak. Moliya sohasi odatda korxonaning asosiy sohalaridan biri sifatida ta'kidlanadi, chunki erishiladigan natija sifati, muddati va zarur bo'lgan moliyalashtirish hajmiga bog'liq. Barqarorlik tushunchasini barqaror va uzoq muddatli rivojlanishni taʼminlash kontekstida oʻrganar ekan, ushbu bitiruv malakaviy ishi bu turdagi kontseptsiyani oʻrganish va uni qoʻllashning yangi usulini ishlab chiqish zarurligini taʼkidlaydi. Korxonaning moliyaviy tizimini barqarorlashtirishning yangi usuli inqirozga qarshi moliyaviy boshqaruvning umumiy qabul qilingan elementlari va usullaridan qisman voz kechishni nazarda tutadi; u korxonadagi faoliyat va jarayonlarni alohida tahlil qilishga asoslanadi. Ushbu bitiruv malakaviy ishining maqsadi barqarorlik kontseptsiyasining kelib chiqishi va evolyutsiyasini, shuningdek zamonaviy O’zbekiston iqtisodiyotining uzoq muddatli va barqaror rivojlanishini ta'minlash uchun korxonani moliyaviy barqarorlashtirishning innovatsion texnikasini ishlab chiqishni tadqiq qilishdir. mamlakat. Kompaniyaning moliyaviy barqarorligi uning sog'lom daromad olish, katta xarajatlarni oldini olish va uzoq muddatli muvaffaqiyatga erishish imkoniyatini anglatadi. Zamonaviy korxonaning moliyaviy barqarorligi muammosi davlatning uzoq muddatli rivojlanishini oldindan belgilab beradi. Har bir aʼzo davlat uchun majburiy boʻlgan uzoq muddatli rivojlanish strategiyasini ishlab chiqish konsepsiyalari Oʻzbekistonda qonun bilan tasdiqlangan. Barqaror rivojlanish - bu kelajak avlodlar manfaati uchun atrof-muhit va resurslarni saqlash sharti bilan muvozanatli va ijtimoiy mas'uliyatli iqtisodiy rivojlanishdir.² Har bir Osiyo davlati uchun 2020-yilgacha milliy barqaror rivojlanish rejasi talab qilinadi. Rivojlanishning ustuvor yoʻnalishlari boʻyicha Oʻzbekistonga xos boʻlgan, mineral-xom ashyo resurslarining nisbiy tanqisligi va yuqori darajadagi texnologiyalarni rivojlantirishning ayrim imkoniyatlariga ega boʻlgan vaziyatda tranzit sanoati asosiy ustuvor yoʻnalish deb hisoblanishi mumkin. Korxonaning moliyaviy barqarorligi kontseptsiyasi uzoq muddatli va barqaror rivojlanishni ta'minlashning majburiy sharti sifatida qaraladigan asosiy maqsaddir. Iqtisodiyot sohasida eng ko'p qo'llaniladigan ilmiy tadqiqot usullari qo'llaniladi: monografik, qiyosiy, ierarxik va moliyaviy nisbatlarning miqdoriy usullari. Moliyaviy barqarorlik - bu korxonaning barqaror mavqeini ko'rsatadigan xususiyat: daromadning xarajatlardan oshib ketishi, mablag'larni erkin taqsimlash va ulardan samarali foydalanish, uzluksiz ishlab chiqarish va sotish jarayoni. Korxonaning foydasi va kapitalining o'sishi ta'minlansa, uning to'lov qobiliyati va kreditga layoqatliligi saqlanib qolsa, moliyaviy ahvol barqaror deb hisoblanadi. Kompaniyaning holatini aniqlash uchun uning moliyaviy holatini tahlil qilish amalga oshiriladi: hisob-kitoblar, moliyaviy ko'rsatkichlarni sharhlash va baholash jarayonida korxonaning zaif tomonlari aniqlanadi, ularni bartaraf etish uchun bir qator chora-tadbirlar ishlab chiqiladi va ishlab chiqarish samaradorligini oshirish zaxiralari ham aniqlangan.
Tahlil kompaniya xizmatlari tomonidan ham, e'lon qilingan hisobotlar asosida investorlar, resurs provayderlari, nazorat qiluvchi organlar tomonidan ham amalga oshirilishi mumkin. Birinchi holda, maqsad kiruvchi moliya oqimining uzluksizligini va ularni maksimal foyda olish uchun keyingi taqsimlashni ta'minlashdan iborat bo'ladi; ikkinchisida - eng foydali investitsiya imkoniyatlarini izlash va yo'qotishlarni bartaraf etish. Maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalar qo'yildi:

• 
  barqarorlik tushunchasining kelib chiqishi va evolyutsiyasini o'rganish;
  
• 
  uzoq muddatli barqaror rivojlanishni ta'minlash jarayonida barqarorlikning rolini aniqlash;
  
• 
  korxona darajasida moliyaviy barqarorlik kontseptsiyasini ishlab chiqish;
  
• 
  korxonani moliyaviy barqarorlashtirishning innovatsion modelini va uning asosiy tamoyillarini ishlab chiqish;
  
• 
  model natijalarini sharhlash, xulosalar chiqarish va takomillashtirish bo'yicha takliflarni ishlab chiqish
  

Ushbu bitiruv malakaviy ishini yozish jarayonida iqtisodiyot sohasida eng ko'p qo'llaniladigan ilmiy tadqiqot usullaridan foydalanilgan. Nazariy qismda monografik, qiyosiy va ierarxik usullar hamda induksiya va deduksiya metodlaridan foydalanilgan. Amaliy qismda “Toshkent aloqa va signallashtirish distansiyasi” korxonasi reestrining 3 yil davomidagi rasmiy yillik hisobot ma'lumotlaridan foydalanilgan; bundan tashqari, moliyaviy koeffitsientlarning miqdoriy usullari, integral indekslar, dinamik va tarkibiy tahlil usuli qo'llanilgan. Ilmiy tadqiqotning quyidagi usullari qo'llanildi: qiyosiy tahlil, grafik usul, induksiya usuli, monografik usul.
"Barqarorlik" tushunchasi lotin tilidan olingan bo’lib, "stabilis" atamasi barqarorlik va muntazamlikni anglatadi. Turg'un ob'ekt, mustahkam, xavfsiz, o'zgarmas, izchil, doimiy harakat kabi ta'riflar bilan tavsiflanadi. Lug'atlarning aksariyati "barqarorlik" atamasini faqat bir qator sinonimlar yig'indisi orqali talqin qiladi, hech qanday ta'rif bermaydi. Masalan, Britaniya ensiklopediyasi "barqarorlik" atamasini eskirish xususiyati, mustahkamlik, qattiqlik va mustahkamlikni saqlab qolish qobiliyati, shuningdek qattiqlik darajasi va tananing dastlabki holatiga qaytish qobiliyati sifatida belgilaydi. muvozanat holatini yo'qotgan. Har qanday umumiy ta'rifning yo'qligi tekshirilayotgan atamaning juda keng ma'noga ega ekanligini tasdiqlaydi. Bundan tashqari, u funksionallik xususiyatiga ega, ya'ni moliyaviy barqarorlik tushunchasi fanning turli sohalari faoliyatini tavsiflash uchun qo'llanilishi mumkin. Barqarorlik tushunchasi birinchi marta Qadimgi Rimda, eramizning birinchi asrlarida qoʻllanilgan boʻlib, bunda, birinchi navbatda, jamiyatning xavfsiz yashashi nazarda tutilgan; ya'ni ta'rifning boshlang'ich funktsiyasi harbiy strategiya segmentiga tegishli edi. Keyinchalik, XV-XVI asrlarda, bu tushuncha Rossiya davlati tashkil topishining boshida, Ivan Grozniy podsholik davrida qo'llanilgan. Bu safar ham barqarorlik chor qurolli kuchlarining siyosati va strategik harakatlari bilan bog'liq edi. Qadimgi Rimda barqarorlik oilaviy qadriyatlarga bog'langan. Chikago universiteti tarixchisi Richard Suller tomonidan olib borilgan tadqiqotlarga ko‘ra, aynan Qadimgi Rim tarixi jamiyat barqarorligining elementi sifatida asosiy oilaviy qadriyatlarning shakllanishida boshlang‘ich nuqta bo‘lib xizmat qilgan; bu qadriyatlar zamonaviy ijtimoiy fanlarda o‘z ahamiyatini biroz bo’lsa ham yo‘qotgani yo‘q
Demak, barqarorlik dastlab ijtimoiy fanlar va jamiyatni tavsiflovchi fanlar sohasida yuzaga kelgan, degan xulosaga kelish mumkin; Bu, shubhasiz, ushbu tushunchani aynan shu sohada o'rganish muhimligini ta'kidlaydi.
Keyinchalik, "barqarorlik" atamasi, fizika kabi aniq fanlarda ishlatila boshlandi. XX asrning o'rtalarida bir xil maqsadga erishishga qaratilgan "Avtomatik barqarorlashtirish", "Ideal barqarorlashtirish", "barqarorlashtiruvchi o'zgaruvchilar" va boshqalar kabi tushunchalar paydo bo'ldi.. Tadqiq qilinayotgan atama fanlararo kontekstda tahlil qilinar ekan, bilimning maʼlum sohalarining funksional taʼriflari bilan berilgan turli talqinlar oʻrtasida maʼlum bir oʻzaro bogʻliqlikni aniqlandi, bu esa umumiy taʼrifni izlash usulini shakllantirish imkonini yaratdi. Sotsiologiya lug'atida berilgan ta'rifdan kelib chiqadigan bo'lsak, barqarorlik - bu tizimning funktsional ko'rsatkichi, o'z tuzilishini buzilmasligi va muvozanatni saqlashi. Shuning uchun, ushbu tizimning barcha elementlari muvozanatni saqlashi kerak degan xulosaga kelishimiz mumkin. Quyi tizimlar o'rtasidagi o'zaro ta'sir ko'p faktorli regressiv funktsiya orqali simulyatsiya jarayonida ifodalanishi mumkin bo'lgan uzluksiz faoliyatdir.