Toshkent davlat transport universiteti vagon va vagon xo

Vagonlarni ta'mirlashdagi texnologik jarayon parametrlari 
Vagonlarni ta'mirlashdagi texnologik jarayon parametrlariga aniqlik, puxtalik, 
iqtisodiy 
samara 
va 
ish 
ununmdorligi 
kiradi. 
Texnologik jarayon aniqligi butlovchi detallar va bo'laklarni tayyorlash yoki 
ta'mirlashning aniqligi bilan belgilanadi va u birlamchi qo'yilgan xatolarga bog'liq 
bo'ladi. Texnologik jarayonni loyihalashda asosiy operatsiyalarning aniq 
bajarilishiga e'tibor qaratiladi, xatoliklarni keltirib chiqaruvchi sabablari o'rganiladi 
va ularning yo'qotish usullari va ogohlantirishga bog'liq bo'lgan masalalar 
aniqlanadi. Konstruktorlik xatoliklar loyihalash davrida texnologik moslamalarni 
ishlab chiqishda, ularm tayyorlash va sozlash davrida paydo bo'ladi. 
Ishlab chiqarish bilan bog'liq bo'lgan xatoliklar vagonni tayyorlash va yig'ish 
jarayonida 
kuzatiladi. 
 exnologik jarayon ishonchliligi - bu chiqarilayotgan mahsulotlarni, texnik 
hujjatlarga to 'la mos kelgan holda, ishlab chiqarishni ta'minlash xususiyati. 
Har qanday ishonchlilik bu ehtimollik tushunchasidir. Texnologik jarayon 
ishonchliligi ham ehtimollik bo'lib, u natijada tayyorlanayotgan mahsulotni yaroqli 
holda paydo bo'lishiga olib keladi. Texnologik jarayonning soni va ishonchliligi 
deganda, ishlab chiqarilgan yaroqli mahsulot sonini umumtayyorlangan mahsulot 
soniga 
nisbatan 
aytiladi. 
Texnologik jarayon bir qator texnologik operatsiyalardan tashkil topgan bo'lganligi 
uchun uning umumishonchliligi barcha operatsiyalar ishonchliklari ko'paytmasiga 
teng. 
Texnologik jarayon iqtisodiy ko'rsatkichi mahsulot tan narhi bilan aniqlanadi. 
Bunda tan narhga asosiy material narhi, ishlab chiqaruvchi ishchilar maoshi va 
boshqa maoshlarga nisbatan maosh hisobida olinuvchi qo'shimcha xarajatlar 
yig'indisi ko'zda tutiladi. Texnologik jarayon variantini tanlashda tannarxning to`la 
hisobini bajarish shart emas. Faqat uning qabul qilingan texnologik variantga bog'liq 
bo'lgan 
qismini 
hisoblash 
yetarli. 

---

19 
Yig'ish operatsiyasi bilan bog'liq bo'lg an operatsiya ishchi maoshi va unga 
qo'shiluvchi qurilmalar (sotsial sug'urta va mehnat ta'tiliga to'lanadigan xarajatlar), 
tsex va zavod umum xarajatlari, amortizatsion ajratuvlar va jihozlarni, moslama va 
asboblarni ekspluatatsiya qilish xarajatlari bilan aniqlanadi. Bir xil texnik 
qiymatlardagi ikki variantdan kam tannarhga ega variantni tanlash maqsadga 
muvofiqdir. Texnologik jarayon unum dorligi - bu vaqt birligida tayyorlangan detal 
yoki bo'laklar soni bilan aniqlanadi. 
Jarayon unum dorligini oshirish uchun ishchi vaqti jamg'armasi (fondi)dan 
to`laqonli foydalanib, mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflanadigan vaqtni 
kamaytirish zarur. Mahsulot ishlab chiqarish yoki detalni ta 'm irla sh u ch u n 
sarflanadigan vaqt asosan vaq tn in g texnik m e'y o ri (norm asi) bilan aniqlanadi. 
Bu vaqt berilgan ishni bajarishni ma'lum tashkiliy va texnik sh aroitlarda ilg'op 
xo'jalik usullarini qo'llagan holda o'rnatiladi. Texnik me'yorlar har bir operatsiya 
uchun hamda sanoat turi uchun alohida o'rnatiladi, binobarin bir xil ishni yakka, 
seriya va m assa bo'ylab bajarilganda har xil vaqt sarflanadi. 
6.1 Yuk vagonlarining ramkasini va uning qismlarini ta'mirlashda payvandlash 
va qoplama ishlarini bajarishda yuk vagonlarini ta'mirlashda payvandlash va 
qoplama bo'yicha ko'rsatmalar [29] va talablariga amal qilish kerak. 
6.2 
Vagonning burilish va oraliq nurlarini ta'mirlashda quyidagilar amalga 
oshiriladi: 
- 
ikkidan ortiq astar o'rnatilmagan bo'lsa, burilish nurining yuqori varag'idagi 
yoriqlar yoki sinishlarni astar bilan mustahkamlash bilan payvandlash; 
- 
30 mm dan ortiq bo'lmagan uzunlikdagi yoriqlarni mustahkamlovchi 
prokladkalarni o'rnatmasdan payvandlash; 
- 
oraliq va burilish nurlarining ustki qatlamining gorizontal gardishidagi 
yirtiqlar uchtadan ko'p bo'lmagan miqdorda qo'shimchalar bilan ta'mirlanishi kerak, 
so'ngra astarni o'rnatish va uzluksiz tikuv bilan payvandlash; 
- 
oraliq yoki burilish nurining vertikal varag'iga ikkitadan ko'p bo'lmagan 
mustahkamlovchi plitalarni o'rnatish bilan yoriqlar, sinishlar va korroziya 
shikastlanishlarini payvandlash; 

---

20 
- 
yoriqlarni payvandlash, mustahkamlovchi astarni o'rnatish bilan burilish yoki 
oraliq nurning pastki varag'ining bir nechta sinishi. Yoriqning boshidan asosiy 
nurning o'ta elementining chegarasigacha bo'lgan masofa kamida 100 mm bo'lishi 
kerak; 
- 
markazdan 100 mm dan kam masofada joylashgan yoriqlar mavjud 
bo'lganda, markaziy plitalar o'rnatiladigan joylarda aylanma nurning pastki 
varag'ining qoplamasi bilan mustahkamlash va qoplama o'lchamlaridan tashqariga 
chiqishi kerak. markaziy plastinka, uzunligi va kengligi bo'yicha yoriqlarni kamida 
50 mm yoping. Markaziy plastinka tekisligidan yon rulmanlar tekisligiga qadar 
o'lchamlar berilgan vagon modeli uchun chizilgan o'lchamlarga mos kelishi kerak; 
- 
burilish nurining pastki varag'ini qisman yoki to'liq almashtirish, qisman 
almashtirilganda esa, bo'g'in qoplama bilan mustahkamlanadi, ularning soni nurning 
butun uzunligi uchun uchtadan ko'p bo'lmasligi kerak; 
- 
lyuk qopqoqlari uchun to'xtash joylarida vertikal varaqdagi yoriqlarni 
payvandlash, keyin ularni astar bilan mustahkamlash. 
6.3 
Qism vagonining ramkasining markaziy nurlari va I-nurli, korroziyadan 
burilishdan 500 mm dan yaqinroq bo'lmagan uchastkada ko'ndalang kesimning 15% 
dan ko'p bo'lmagan qismiga shikastlangan holda ta'mirsiz qoldirilishi mumkin. Qism 
vagonlari ramkasining markaziy nurlari va uzunligi 500 mm dan ortiq bo'lmagan 
kesimning 30% gacha mahalliy korroziyaga uchragan I-nurlari mustahkamlovchi 
plitalarni o'rnatish bilan payvandlash yo'li bilan ta'mirlanadi. 
500 mm va undan ortiq uzunlikdagi ko'ndalang kesimning 30% dan ortiq 
mahalliy korroziyaga uchragan qism vagonlari ramkasining markaziy nurlari va I-
nurlari yangilariga almashtirildi. 
6.4 
Qismlar uchun markaziy nurning butun uzunligi bo'ylab quyidagilarga 
ruxsat beriladi: 
- devordagi yoriq I-nurning pastki gardishigacha cho'zilmasligi sharti bilan I-
nurning 1-rasmiga muvofiq A yoriqlarini payvandlash. Agar yoriq vertikal devordan 
I-nurning yuqori gardishiga o'tsa, ta'mirlash yuqori gardish va I-nurning devoriga 
qalinligi kamida 0,8 bo'lgan astar qo'yish orqali amalga oshirilishi kerak. chizma 

---

21 
o'lchamlaridan asosiy metallning qalinligi. Mexanik kesishda yoriqning uchlarini 
burg'ulash kerak. Asosiy nurning butun uzunligi uchun yoriqlar soni 4 dan ortiq 
emas; 
- 
uzunligi kamida 1000 mm bo'lgan I-nurni qisman almashtirish. I-nurning 
qismlarini qo'shimchalar bilan almashtirishda, ramka nurlari o'rtasida bittadan ortiq 
bo'g'inga ruxsat berilmaydi, lekin markaziy nurning butun uzunligi uchun uchta 
bo'g'indan oshmasligi kerak. I-nurining qismlarini birlashmasi I-nurning devorlari 
bo'ylab ikki tomonlama qoplamalar bilan mustahkamlangan bo'lishi kerak. Agar 
ko'rsatilgandan ko'proq nuqsonlar bo'lsa, I-nur yangisi bilan almashtiriladi; 
- asosiy nurning taglik qismida mustahkamlovchi burchak plitalarini o'rnatish 
bilan yuqori gardishgacha cho'zilmaydigan ikkitadan ko'p bo'lmagan yoriqlarni 
payvandlashga ruxsat beriladi. Zeta qo'shimchalari bilan ta'mirlashga yo'l 
qo'yilmaydi. 
- 
chuqurligi 4 mm dan va uzunligi 500 mm dan oshmaydigan korroziyaga 
uchragan joylar, qoplamalar bilan ta'mirlash. Yoriqlar va korroziya bilan 
mustahkamlovchi prokladkalar yangilari bilan almashtirilishi kerak. 
- 
bitta lyuk ochilishida, I-nurning yuqori gardishining ikkitadan ko'p bo'lmagan 
tortmasini kiritish va mustahkamlovchi astar bilan ta'mirlash. 
6.5 
500 mm dan ortiq bo'lmagan uzunlikdagi tasavvurlar maydonining 20% 
dan ko'p bo'lmagan korroziyaga uchragan taqdirda, qoplamali qatlamli ikkita 
kanaldan yasalgan sisterna markazi nurlari astar bilan payvandlash orqali 
ta'mirlanishi mumkin. 
6.6 
Deformatsiyalangan qismni tahrirlash yoki almashtirish yoki yuqori 
varaqni to'liq almashtirishga ruxsat beriladi. Plitaning qismlari varaqning asosiy 
qismiga payvandlangan. Orqa miya jarining boshqa qismlarida quyidagilarga ruxsat 
beriladi: 
- 
mustahkamlovchi astarni o'rnatish bilan 500 mm dan ortiq bo'lmagan vertikal 
devorga o'tib, 2-rasmga muvofiq ikkitadan ko'p bo'lmagan A yoriqlarini 
payvandlash; 
- 
pastki gorizontal tokchada vertikal devorga o'tmaydigan, mustahkamlovchi 

---

22 
astarni o'rnatish bilan ikkitadan ko'p bo'lmagan yoriqlarni payvandlash; 
- 
500 mm gacha uzunlikdagi korroziya shikastlanganda qalinligi 8 dan 10 mm 
gacha bo'lgan mustahkamlovchi astarni o'rnatish; 
- 
tushirish moslamasi hududida sisternaning markaziy nuri kanalining vertikal 
devorida uzunligi 150 mm dan ortiq bo'lmagan uzunlamasına yoriqni payvandlash, 
so'ngra ichki tomondan uzunlamasına qoplama bilan mustahkamlash markaziy 
nurdan. Yoriqdan 50 ± 10 mm masofada to'rtburchaklar shaklda dastlabki 
burg'ulash, tozalash, dazmollash va o'rnatish bilan kamida 4 dona miqdorida elektr 
perchinlar bilan qoplamani mustahkamlang. Transvers choklarga ruxsat berilmaydi. 
6.7 
Yuk vagonlarining markaziy nurining konsol qismini ta'mirlash yuk 
vagonlarini ta'mirlashda payvandlash va qoplama bo'yicha yo'riqnomaning 5.5.2-
bandiga muvofiq amalga oshiriladi [29]. cz) 
Agar asosiy to'sinning bir elementida konsol qismida yoki aylanma to'sin bilan 
tutashgan joyda uzunligi 0,5 dan ortiq bo'lgan yoriq bo'lsa, asosiy to'sinning yangi 
elementini o'rnatishga ruxsat beriladi. burilish nuridan vagonning o'rtasiga kamida 
400 mm masofada qo'shilish va birikmani bindirmelerle mustahkamlash. 
6.8 
Oxirgi nurda quyidagi ishlarga ruxsat beriladi: 
- 
so'nggi nurning istalgan joyida ikkitadan ko'p bo'lmagan yoriqlar va bitta 
sindirish, keyin esa qoplamalar bilan mustahkamlash; 
- 
yuqori yoki pastki varaqni to'liq yoki qisman almashtirish, agar bo'g'inlar bir-
biriga to'g'ri kelmasligi sharti bilan, keyinchalik qoplama bilan mustahkamlash; 
- 
nurni qisman yoki to'liq almashtirish, so'ngra birikmani qoplama bilan 
mustahkamlash; 
- 
qism mashinasining eshik tokchasini to'liq yoki qisman almashtirish. Eshik 
perimetrining 1/3 qismidan ko'p bo'lmagan, 2 donadan ko'p bo'lmagan yoriqlarni 
payvand qilishga ruxsat beriladi. 
- 
qism mashinasining nurida uzunligi 100 mm dan ortiq bo'lmagan uchta 
yoriqni payvandlash, keyin esa mustahkamlovchi astarni o'rnatish; 
- 
chiqish joyidan kamida 200 mm masofada bittadan ko'p bo'lmagan 
bo'g'inlarni amalga oshirmaslik sharti bilan sisternalardagi nurning bir qismini 

---

23 
almashtirish; 
- 
bo'shatish dastagini o'rnatish joylarida shikastlanganda mustahkamlovchi 
prokladkalarni o'rnatish bilan payvandlash yo'li bilan ta'mirlash; 
- 
0,5 m2 maydonda korroziyaga uchragan joylarga qoplamalarni o'rnatish, 
qoldiq chuqurligi chizma o'lchamlaridan kamida 0,5; 
- 
zarba rozetkasi ustidan mustahkamlovchi astarni o'rnatish. Astar vagonning 
o'qiga nisbatan nosimmetrik tarzda o'rnatiladi va butun perimetr bo'ylab doimiy 
tikuv bilan payvandlanadi; 
- 
so'nggi nurning oldingi varag'ini tahrirlashda, varaqning yangi qismini 
o'rnatish va birikmani qoplama bilan mustahkamlash bilan orqa varaqning bir 
qismini, lekin yarmidan ko'pini kesib tashlashga ruxsat beriladi. 
6.10 
3 mm dan ortiq bo'lmagan markaziy nurning tayanchlarining 
yotqizilgan yuzalarining aşınması yoki noto'g'ri hizalanishi tuzatilmasdan 
qoldirilishi mumkin. 5 mm gacha aşınmaya ega bo'lgan sirtlar keyingi ishlov berish 
bilan payvandlash orqali tiklanadi. Aşınma chuqurligi 5 mm dan ortiq bo'lsa, sirtni 
qayta ishlagandan so'ng, tegishli o'lchamdagi chiziqlarni payvand qilishga ruxsat 
beriladi va tekislikdan og'ish 1 mm dan oshmasligi kerak. 

---

24 
3.3.